Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ
ĐẾN DỰ GIỜ



Thế nào là nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý? Lấy ví dụ minh họa?
Kiểm tra bài cũ

Đáp án: Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Nghĩa hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ?y.
Vd:- Tối nay mẹ dẫn con đi xem phim nhé?
a. -Dạ không, con đang bận học bài mẹ ạ.(T.M)
b.- Bài tập ngày mai nhiều lắm mẹ ạ.(H.Y)
(Ý nói con không đi được vì còn phải học bài)
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( TT )
Chị Dậu vừa nói vừa mếu :
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường cho u.
- Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống :
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây”nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc :
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
U đã bán con .
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài .
Người nói có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe có năng lực giải đoán hàm ý.
Hàm ý của câu in đỏ dưới đây là gì ? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao ?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên :
- Cơm sôi rồi, chắt nước dùm cái ! – Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó ;
- Cháu phải gọi “ Ba chắt nước dùm con ”, phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên :
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im […]
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà )
Hàm ý: Chắt nước dùm để cơm khỏi nhão .
* Lưu ý khi dùng hàm ý:
- Ngữ cảnh sử dụng hàm ý
- Đối tượng tiếp nhận hàm ý .
Sử dụng hàm ý không thành công vì ông Sáu vẫn ngồi im, Vờ không nghe, tức là không cộng tác. .
a/ Nhận xét:
b/ KL:
Hãy chọn các câu in đỏ ở trên điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối cho thích hợp .
A : Mai về quê với mình đi !
B :

A : Đành vậy .
1/ Mình bận học bài .
2/ Mình phải cùng mẹ thăm ngoại.
5/ Ai mà đi được .
3/ Mai hẵng hay.
4/ Ngồi xe mỏi lưng lắm .
1/ Mình bận học bài .
2/ Mình phải cùng mẹ thăm ngoại.
Câu không rõ chủ định .
Thiếu tế nhị, không lịch sự
 Cần đảm bảo tế nhị, lịch sự .
LUYỆN TẬP :
1/ Người nói, người nghe những câu in đỏ dưới đây là ai ?
- Xác định hàm ý của mỗi câu ấy?
- Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó ?
-Anh thanh
niên
-Ông hoạ sỹ
và cô gái
-Mời Bác và
Cô vào uống nước
“Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà” và “ngồi xuống ghế”
- Anh Tấn
Chị Hai Dương
Chúng tôi không thể
cho được
- “Thật là càng giàu có, càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có”.
- Thuý Kiều
- Hoạn Thư
-Câu 1: Giễu cợt.
-Câu 2: Làm điều độc ác sẽ gặp sự báo oán. Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng.
- “ Hồn lạc phách xiêu” , “Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca”.
4/ Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “ hi vọng ” với “ con đường ” trong các câu sau :
Tôi nghĩ bụng : Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
( Lỗ Tấn, Cố hương )
 Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư nhưng nếu cố gắng, quyết tâm thực hiện thì “ hi vọng ” vẫn có thể trở thành hiện thực .
5/Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng ( trong bài thơ Mây và sóng của Ta-go ). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.
Mẹ ơi, trên mây có người gọi con:
“ Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc ”.
Con hỏi : “Nhưng làm thế nào mình lên đó được ?”
Họ đáp : “Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”.
“Mẹ mình đang đợi ở nhà”- con bảo – “ Làm sao có thể rời mẹ mà đến được ? ”
Thế là họ mỉm cười bay đi. Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.
 Mời mọc
 Từ chối
Trong sóng có người gọi con:
“ Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao”.
Con hỏi : “ Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được ?”
Họ nói : “ Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại, cậu sẽ được làn sóng nâng đi” .
Con bảo : “ Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được ?”
Thế là họ mỉm cười, nhảy múa lướt qua.
Nhưng con biết trò chơi khác hay hơn .
Con là sóng và mẹ là bến bờ kì lạ,
Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ.
Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào.
- Bọn tớ có nhiều trò thích lắm, không biết có ai muốn chơi với bọn tớ không ?
Viết thêm câu có hàm ý mời mọc :
- Chơi với bọn tớ thích lắm đấy .
Mời mọc
Từ chối
Hướng dẫn về nhà.
1 Học bài
Học thuộc phần ghi nhớ về nghĩa tường minh và hàm ý.
Vận dụng và giải đoán hàm ý trong khi nói hoặc viết.
Hoàn thành các bài tập.
2/ So?n b�i :
Chu?n b? ki?m tra 1 ti?t ph?n tho hi?n d?i Vi?t Nam ( xem l?i n?i dung ụn t?p ) .
Năm học 2010 - 2011
CHúC
CáC
THầY
CÔ
MạNH
KHOẻ
CÔNG
TáC
TốT
CHúC
CáC
EM
CHĂM
NGOAN
HọC
GIỏI
xin chân thành
cảm ơn!