Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

KIỂM TRA BÀI CŨ
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý?
Đọc ví dụ sau và cho biết ý của A và B trong trường hợp sau là gì?
A: Nè B, mình có hai vế xem nhạc tối nay?
B: Mình chưa chuẩn bị xong bài theo yêu cầu của cô.
NGHĨA TƯỜNG MINHVÀ HÀM Ý
(- Tiếp theo -)
Tiết 128
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
(- TT -)
I/ Điều kiện sử dụng hàm ý:
VD: SGK/90
- Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.

Nêu hàm ý của câu in đậm số 1 SGK. Trong trường hợp này, Vì sao chị Dậu lại không nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý?
 Hàm ý: Sau bữa ăn này con không còn được ăn ở nhà với thầy mẹ và các em nữa.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn? Câu nói mang hàm ý gì? Vì sao chị Dậu lại phải nói rõ hơn như vậy? Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ?
 Hàm ý: U đã bán con cho nhà cụ Nghị ở thôn Đoài.
Vậy theo em, để sử dụng một hàm ý cần có những điều kiện nào?
- Tí đã hiểu hàm ý: giãy nảy, òa lên
khóc, hỏi “U bán con thật đấy ư?”
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
(- TT -)
I/ Điều kiện sử dụng hàm ý:
Để sử dụng một hàm ý cần có 2 điều kiện:


Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.

- Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.

HS đọc bài tập 2 SGK, hàm ý trong câu in đậm: “Cơm sôi rồi nhão bây giờ” là gì? Vì sao em bé không nói thẳng mà phải dùng hàm ý? Việc sử dụng hàm ý có thành công không? Vì sao?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
Cơm sôi rồi, chắt nước dùm cái! – Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi “Ba chắt nước dùm con”, phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngồi im […]
=> Hàm ý: Chắt nước dùm để cơm khỏi nhão.
II/ Luyện tập:
Bài 1: Chỉ ra người nói, người nghe trong các bài tập sau, xác định hàm ý trong các câu nói đó. Chỉ ra chi tiết chứng tỏ người nghe hiểu hàm ý của người nói:
a) Câu: “Chè đã ngấm nước rồi đấy”.
Người nói: anh thanh niên, người nghe là cô gái và ông họa sĩ
Hàm ý của câu là : “Mời bác và cô vào uống nước”.
Hai người nghe đều hiểu hàm ý đó, chi tiết “Ông theo liền anh thanh niên vào nhà ” và “ngồi xuống ghế”.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
(- TT -)
I/ Điều kiện sử dụng hàm ý:
- Người nói (người viết) có ý thức đưa vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lức giải đoán hàm ý.
II/ Luyện tập:
Bài 1: Chỉ ra người nói, người nghe trong các bài tập sau, xác định hàm ý trong các câu nói đó. Chỉ ra chi tiết chứng tỏ người nghe hiểu hàm ý của người nói:


b) Câu: “Chúng tôi cần phải bán những thứ này đi để...”
- Người nói là anh Tấn, người nghe là nàng Tây Thi đậu phụ.
- Hàm ý của câu: “Chúng tôi không thể cho được.”
- Người nghe hiểu được hàm ý đó, thể hiện ở câu nói cuối cùng.
c) Câu “Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây”
“Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều”
- Người nói là Thúy Kiều, người nghe là Hoạn Thư.
- Hàm ý là : Quyền quý như tiểu thư cũng có lúc như vậy ư? Hãy chờ đợi sự báo oán thích đáng.
- Hoạn Thư hiểu câu nói đó nên hồn lạc phách xiêu...
II/ Luyện tập:
Bài 3: Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối:
- A: Mai về quê với mình đi!
- B: Mình rất nhiều việc
(Hoặc: mình về quê/ mình đã có hẹn)
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
(- TT -)
I/ Điều kiện sử dụng hàm ý:
- Người nói (người viết) có ý thức đưa vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lức giải đoán hàm ý.
II/ Luyện tập:
Bài 1: Chỉ ra người nói, người nghe trong các bài tập sau, xác định hàm ý trong các câu nói đó. Chỉ ra chi tiết chứng tỏ người nghe hiểu hàm ý của người nói:
Bài 3: Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối:
Bài4: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hi vọng” với con đường trong các câu sau:



Bài4: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hi vọng” với con đường trong các câu sau:
Qua sự so sánh của Lỗ Tấn có thể nhận ra hàm ý: Tuy hi vọng nhưng chưa thể nói thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.
Bài5: về nhà làm.
Dặn dò
Kiểm tra Văn (phần thơ)
Học các văn bản thơ hiện đại Việt Nam.
Vận dụng những kiến thức về thơ để làm bài.