Bài 24. Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua

NHiệt liệt chào mừng các thầy giáo-cô giáo tham dự hội giảng giáo viên giỏi 20-11-2010
Vũ Thư ngày 12 tháng 11 năm 2010
Bài 24 - Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua
GV: Quản Văn ánh
Trường thcs việt hùng
Kiểm tra bài cũ:
Câu hỏi 1:
+ Vẽ và xác định chiều đường sức từ biểu diễn từ trường của nam châm thẳng ?
Câu hỏi 2:
+ Nêu cách tạo ra từ phổ của nam châm thẳng, đặc điểm từ phổ của thanh nam châm ?
+ Nêu quy ước về chiều đường sức từ ?
+ Các đường sức từ bên ngoài thanh nam châm có chiều như thế nào ?
Trả lời
Câu 1:
Chúng ta đã biết từ phổ và các đường sức từ biểu diễn từ trường của thanh nam châm thẳng. Còn từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua thì được biểu diễn như thế nào?
?
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
1. Thí nghiệm.
-Dốc cho các mạt sắt có mặt khắp tấm nhựa.
-Mắc mạch điện, bật công tắc nguồn cho dòng điện chạy qua ống dây và gõ nhẹ tấm nhựa.
a, Quan sát từ phổ được tạo ra bên trong và bên ngoài ống dây.
. So sánh với từ phổ của thanh nam châm, cho biết chúng có gì giống và khác nhau?
-Các đường mạt sắt bên trong lòng ống dây có đặc điểm gì?
C1
Lưu ý: Giữ nguyên kết quả thí nghiệm đến hết giờ học.
+ Giống nhau: Phần từ phổ bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua và bên ngoài thanh nam châm là giống nhau.
+ Khác nhau: Trong lòng ống dây cũng có các đường mạt sắt được sắp xếp gần như song song với nhau.
C1
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
1. Thí nghiệm.
b, Dựa vào các đường mạt sắt hãy vẽ một vài đường sức từ của ống dây ngay trên tấm nhựa.
. Em có nhận xét gì về hình dạng của các đường sức từ vừa vẽ được cả bên trong và ngoài ống dây?
Trả lời: Đường sức từ bên ngoài ống dây là những đường cong, bên trong là những đường gần song song với nhau. Đường sức từ trong lòng và bên ngoài ống dây tạo thành những đường cong khép kín.
C 2
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
1. Thí nghiệm.
c, Đặt các kim nam châm ở các vị trí khác nhau trên các đường sức vừa vẽ được, đóng công tắc và vẽ mũi tên chỉ chiều của đường sức từ đó.
Nhận xét về chiều của đường sức từ ở hai đầu ống dây so với chiều các đường sức từ ở hai cực của thanh nam châm thẳng.
Trả lời: Giống như thanh nam châm, tại hai đầu ống dây, các đường sức từ cùng đi vào một đầu và cùng đi ra ở đầu kia.
C 3
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
1. Thí nghiệm.
2. Kết luận.
a, Phần từ phổ ở bên ngoài của ống dây có dòng điện chạy qua và bên ngoài của thanh nam châm giống nhau. Trong lòng ống dây cũng có các đường sức từ được sắp xếp gần như song song với nhau.
b, Đường sức từ của ống dây là những đường cong khép kín.
c, Giống như thanh nam châm tại hai đầu ống dây, các đường sức từ có chiều đi vào một đầu và cùng đi ra ở đầu kia.
Ta có thể coi hai đầu ống dây có dòng điện chạy qua là hai từ cực được không?
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
1. Thí nghiệm.
Bài tập áp dụng 1:
+ Xác định các từ cực của ống dây ?
+ Nếu đưa thanh sắt lại gần một đầu ống dây có hiện tượng gì xảy ra với thanh sắt ?
Trả lời:
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
N
S
?
Thanh sắt
A
B
a, Dự đoán: Khi đổi chiều dòng điện qua ống dây thì chiều đường sức từ của ống dây có thể thay đổi.
II. Quy tắc nắm tay phải.
1. Chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc vào yếu tố nào?
Khi đổi chiều dòng điện qua ống dây thì chiều đường sức từ của ống dây có thay đổi không?
b, Thí nghiệm kiểm tra.
+ Đổi chiều dòng điện chạy qua ống dây, dùng kim nam châm thử để kiểm tra lại dự đoán trên.
c, Kết luận: Chiều đường sức từ của ống dây phụ thuộc vào chiều của dòng điện chạy qua các vòng dây.
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
1. Chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc vào yếu tố nào?
2. Quy tắc nắm tay phải:
a, Quy tắc: Nắm bàn tay phải, rồi đặt sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện chạy qua các vòng dây thì ngón tay cái choãi ra chỉ chiều của đường sức từ trong lòng ống dây.
II. Quy tắc nắm tay phải.
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
Lưu ý: Ta tưởng tượng tay phải nắm lấy ống dây sao cho 4 ngón tay hướng theo chiều dòng điện qua các vòng dây, ngón tay cái choãi ra chỉ chiều đường sức từ trong lòng ống dây.
b, Bài tập áp dụng 2:
Hình 2
Trả lời:
Hình 1
Xác định chiều của các đường sức từ trong lòng ống dây và chiều dòng điện qua các hình vẽ sau:
S
N
B
A
B
A
III. Vận dụng
C4. Cho ống dây AB có dòng điện chạy qua. Một nam châm thử đặt ở đầu B của ống dây, khi đứng yên nằm định hướng như hình 24.4. Xác định tên các từ cực của ống dây.
Trả lời: Đầu A là cực Nam, đầu B là cực Bắc.
II. Quy tắc nắm tay phải.
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
C5. Trên hình 24.5 có một kim nam châm bị vẽ sai chiều. Hãy chỉ ra đó là kim nam châm nào và vẽ lại cho đúng. Dùng quy tắc nắm tay phải xác định chiều dòng điện chạy qua các vòng dây.
Trả lời: Kim nam châm bị vẽ sai chiều là kim số 5. Dòng điện trong ống dây có chiều đi ra ở đầu dây B.
III. Vận dụng
II. Quy tắc nắm tay phải.
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
C6. Trên hình 24.6 cho biết chiều dòng điện chạy qua các vòng dây. hãy dùng quy tắc nắm tay phải để xác định tên các từ cực của ống dây.
Trả lời: Đầu A của ống dây là cực Bắc, đầu B của ống dây là cực Nam.
III. Vận dụng
II. Quy tắc nắm tay phải.
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Bài tập 3:
Bài tập 4:
Bài tập 5:
Bài tập 6:
N
S
Bài tập:
Cho hình vẽ:
1. Mặt trên hay mặt dưới của vòng dây là cực Bắc?
S
N
I
2. Hai vòng dây có dòng điện chạy qua như hình vẽ, có hiện tượng gì xảy ra đối với các vòng dây?
Trả lời: Hai vòng dây đẩy nhau.
Cho cuộn dây như hình vẽ:
Hãy đánh dấu đúng sai vào các ô thích hợp:
Khi đóng khoá K, cuộn dây CD giống như một thanh nam châm
Chiều dòng điện I đi từ C đến D ở cuộn dây như hình vẽ
Áp dụng quy tắc nắm tay phải, chiều đường sức từ trong lòng ống dây đi từ D sang C
Đầu D của cuộn dây là cực Bắc
Nếu đổi chiều dòng điện thì chiều đường sức từ thay đổi
Khi đóng khoá K nếu để thanh sắt lại gần đầu C hoặc D đều bị hút
Muốn đầu C là cực Bắc thì phải đổi cực của nguồn điện
Đ
Đ
S
Đ
Đ
Đ
S
Bài tập:
Ghi nhớ:
- Phần từ phổ ở bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua rất giống phần từ phổ ở bên ngoài thanh nam châm.
- Quy tắc nắm tay phải: Nắm bàn tay phải, rồi đặt sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện qua các vòng dây thì ngón tay cái choãi ra chỉ chiều của đường sức từ trong lòng ống dây.
Có thể em chưa biết
Trong thí nghiệm tạo từ phổ của thanh nam châm thẳng, ta không thấy các đường mạt sắt như các đường mạt sắt chạy trong lòng ống dây có dòng điện. Điều đó không có nghĩa là trong lòng nam châm thẳng không có các đướng sức từ. Thật ra, trong lòng nam châm thẳng vẫn có các đường sức từ giống như trong lòng ống dây.
Hướng dẫn về nhà:

+ Hoàn thành các câu hỏi C
+ Học thuộc phần ghi nhớ
+ Đọc phần “Có thể em chưa biết”
+ Làm các bài tập trong sách bài tập
+ Nghiên cứu bài mới (bài 25)
Xin chân thành cảm ơn
các thầy cô giáo và các em
đã tham dự tiết học này