Bài 24. Sang thu

Tiết 118. Văn bản:
Sang Thu
(Hữu Thỉnh)
Giáo viên: Cao Minh Anh
Đọc, hiểu sơ lược
1/Tác giả, tác phẩm:
Hữu Thỉnh. Tên thật Nguyễn Hữu Thỉnh. Bút danh khác: Vũ Hữu, Ngôn Thanh. Sinh ngày 15-2-1942. Quê quán Phú Vinh, Duy Phiên, Tam Dương, Vĩnh Phúc.
- Ông là nhà thơ quân đội, hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Hiện ông là Tổng thư kí Hội Nhà văn Việt Nam. Tác phẩm chính:
- Âm vang chiến hào - thơ, in chung - 1976
- Đường tới thành phố - trường ca - 1979
- Từ chiến hào tới thành phố - thơ ngắn, trường ca - 1991 …
  
Nhà thơ trầm ngâm kể về thời khắc ông đặt bút viết bài thơ. Năm 1977, ông tham gia trại viết văn quân đội ở một làng ngoại ô Hà Nội (nay là Khương Hạ, Thanh Xuân, Hà Nội). Đất nước ta lúc này vừa trải qua chiến tranh, cuộc sống thanh bình đã trở lại. Trong cái mơ hồ phảng phất gió thu và lá thu đang ngả màu, nhà thơ đã trèo lên cây ổi chín vàng trong cả một vườn ổi bạt ngàn ở nơi này. Không có gì đặc hơn, sánh hơn cái màu, cái mùi ổi chín vàng nhuốm trong cái nắng vàng của mùa thu.. Không gian cao vút, sâu thăm thẳm và yên tĩnh. ..
Nhà thơ Hữu Thỉnh tự bạch về bài thơ “Sang thu”
Hoàn cảnh sáng tác bài thơ
2. Thể loại: Trữ tình, thơ năm chữ tự do
Phương thức biểu đạt: Biểu cảm kết hợp miêu tả

3 Bố cục: chia hai phần:
+ phần 1: hai khổ đầu: Cảm nhận của tác giả về khoảnh khắc giao mùa của thiên nhiên khi sang thu.
+ phần 2: khổ thơ còn lại: Suy ngẫm của tác giả về đời người khi sang thu
*Sự vật:
hương ổi
Nghệ thuật
Nhân hoá
Dùng từ ngữ, hình ảnh giàu sức gợi.
* Tâm thế cảm nhận
Bỗng
Thoáng bất giác
Hình như
Cảm nhận mơ hồ,mong manh
? Tâm trạng ngỡ ngàng của nhà thơ chợt nhận ra thu về.
1. Khổ thơ thứ nhất:
II. Tỡm hi?u chi ti?t
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
gió
sương
phả
chùng chình
hương ổi
gió
Sương
Phả
chùng chình
Bỗng
Hình như
? Hãy tìm và phân tích những hình ảnh thiên nhiên được tác giả miêu tả trong khổ thơ. Hình ảnh ấy hiện lên thông qua biện pháp nghệ thuật gì?
? Nhà thơ đã đón nhận những tín hiệu giao mùa trong tâm thế như thế nào?
se
se
Hình ảnh “Sương chùng chình qua ngõ” được nhân hóa thật tinh tế, sương như người thiếu nữ dịu dàng, thướt tha đang ngập ngừng, e lệ bước đi. Đó là những màn sương mỏng manh xuất hiện vào những buổi sớm mai, những buổi xế chiều chuyển động chầm chậm trên đường quê ngõ xóm. Cứ như thế nhẹ nhàng, mềm mại thu đã đến từ lúc nào không hay. Nhà thơ dường như giật mình, bối rối, ngac nhiên, băn khoăn tự hỏi: Thu đã về rồi ư? Từ khi nào? Từ hương, từ gió hay từ sương...để rồi ông bật lên một tiếng reo nhẹ khe khẽ như cảm nhận riêng của mình “ Hình như thu đã về”…
2. Khổ thơ thứ hai :
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
- sông
- chim
- đám mây
Sông
Chim
đám mây
dềnh dàng
bắt đầu vội vã
vắt nửa mình sang thu
dềnh dàng
bắt đầu vội vã
Vắt nửa mình sang thu
Nghệ thuật đối tương phản:
C1: Sông/được lúc/dềnh dàng
C2: Chim/bắt đầu/vội vã
Diễn tả những vận động tương phản của các sự vật.
Đất trời biến chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt.
Nhà thơ mở rộng tầm nhìn để cảm nhận sự chuyển mình của đất trời sang thu trong tâm trạng say sưa.

Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
Theo em, trong khổ thơ thứ hai, hình ảnh thơ nào hay nhất đối với em? Vì sao?
Khúc giao mùa được diễn tả bằng một hình ảnh bất ngờ đầy thi vị:
Có đám mây mùa hạ,
Vắt nửa mình sang thu.
H/ảnh thơ đặc sắc miêu tả cảnh chớm thu khiến ta có cảm giác hai mùa dường như có một ranh giới rõ ràng. Ấn tượng về cái ào ạt, mạnh mẽ của những cơn mưa mùa hạ vẫn còn nguyên, nhưng nỗi bâng khuâng trước vẻ đẹp dịu dàng của mùa thu đã len nhẹ vào hồn ta từ lúc nào chẳng rõ. Thu đã về làm cho bao cảnh vật đổi thay, đám mây cũng khác lạ.
3. Khổ thơ thứ ba:
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
*Cảnh
Nắng - mưa - sấm
Hàng cây
nắng
mưa
Sấm
hàng cây
(vẫn còn-đã vơi-cũng bớt)
(đứng tuổi)
đứng tuổi
Vẫn còn-
Đã vơi-
cũng bớt
Bản lĩnh, cứng cỏi
(vững vàng trước thử thách)
Điềm tĩnh
( chín chắn, trầm lặng)
Hạ nhạt dần
Thu đậm nét
3. Khổ thơ thứ ba:
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
*SỰ VẬT
Nắng - mưa - sấm
Hàng cây
nắng
mưa
Sấm
hàng cây
(đối tương phản :
vẫn còn-đã vơi-cũng bớt)
(đứng tuổi)
đứng tuổi
Vẫn còn-
Đã vơi-
cũng bớt
Bản lĩnh, cứng cỏi
(vững vàng trước thử thách)
Điềm tĩnh
( chín chắn, trầm lặng)
Hạ nhạt dần
Thu đậm nét
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi
* Tả thực: sấm và hàng cây lúc sang thu.
Sấm: Vang động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.
Hàng cây đứng tuổi: Con người từng trải.
* ý nghĩa ẩn dụ:
Sấm
hàng cây đứng tuổi
"Với hình ảnh có giá trị tả thực về hiện tượng thiên nhiên này, tôi muốn gửi gắm suy ngẫm của mình - khi con người đã từng trải thì cũng vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời."
( Lời tâm sự của nhà thơ Hữu Thỉnh)
III. Tổng kết .
-Nghệ thuật: Thể thơ 5 chữ, âm điệu nhẹ nhàng, từ ngữ gợi tả, gợi cảm, hình ảnh ẩn dụ đặc sắc. Sự cảm nhận tinh tế, thú vị.

-Nội dung: Khúc giao mùa cuối hạ sang thu gợi lên bức tranh thu đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Thể hiện tình yêu thiên nhiên tha thiết của nhà thơ.
IV-luyện tập

Hãy đọc những câu thơ về mùa thu mà em biết. Nêu cảm nhận về một câu thơ mà em yêu thích nhất.
* Hướng dẫn hoạt động nối tiếp
- Học thuộc bài thơ.
- Viết một văn bản trình bày sự cảm nhận về cảnh sang thu trên quê em.
- Soạn văn bản: Nói với con.