Bài 24. Nước Đại Việt ta

Tiết 95
" Bình Ngô Đại Cáo"
Nguyễn Trãi
TRÍCH
I ) ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH
- Nguyễn Trãi ( 1380 - 1442 ) .
* Hiệu Ức Trai - quê Thường Tín , Hà Tây .
* Con của Tiến sĩ Nguyễn Phi Khanh , cháu ngoại Tư Đồ Trần Nguyên Đán .
* Bản thân đỗ Tiến sĩ (năm 1400) - Làm quan nhà Hồ .
*Tham gia khởi nghĩa Lam Sơn (năm 1417 )
- Là nhà yêu nước, người anh hùng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới.
* Thể thơ Hán - Nôm (Ức Trai thi tập -Quốc Âm thi tập - Dư địa chí - Côn Sơn ca .) .
* Tác phẩm tiêu biểu : Bình Ngô đại cáo .
1/ Tác giả :
SGK/67
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân ,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo .
Như nước Đại Việt ta từ trước ,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu ,
Núi sông bờ cõi đã chia ,
Phong tục Bắc Nam cũng khác .
Từ Triệu , Đinh , Lý , Trần bao đời xây nền độc lập ,
Cùng Hán , Đường , Tống , Nguyên mỗi bên xưng đế một phương ,
Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau .
Song hào kiệt đời nào cũng có .


Từng nghe :
Vậy nên :
Lưu Cung tham công nên thất bại ,
Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong ,
Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô ,
Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã .
Việc xưa xem xét
Chứng cớ còn ghi .
(Trích Bình Ngô đại cáo)
NƯỚC ĐẠI VIỆT TA
2) Tác phẩm:
Cáo là thể văn nghị luận cổ, thường được vua chúa hoặc thủ lĩnh dùng để trình bày một chủ trương hay công bố kết quả một sự nghiệp để mọi người cùng biết.
I ) ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH:
- Thể loại: Cáo
- Hoàn cảnh ra đời: Bài cáo ra đời sau khi cuộc kháng chiến chống quân Minh thắng lợi hoàn toàn (1428).
1 - Nêu luận đề: lập trường chính nghĩa

2 - Tố cáo tội ác giặc Minh .

3 - Quá trình cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

4 - Tuyên bố hoà bình, độc lập.
Bố cục tác phẩm "Bình Ngô đại cáo"4 phần:


平吳 大 告
代 天 行 化 皇上 若 曰。
蓋 聞 ﹕ 仁 義之 舉 ， 要 在 安 民 ， 弔伐 之 師 莫 先 去 暴 。 惟， 我 大 越 之 國 ， 實 為文 獻 之 邦 。 山 川 之 封域 既 殊 ， 南 北 之 風 俗亦 異 。 自 趙 丁 李 陳 之肇 造 我 國 ， 與 漢 唐 宋元 而 各 帝 一 方 。 雖 強弱 時 有 不 同 而 豪 傑 世未 常 乏 。 故 劉 龔 貪 功以 取 敗 ， 而 趙 好 大 以 促 亡 。唆 都 既 擒 於 鹹 子 關 ，烏 馬 又 殪 於 白 藤 海 。嵇 諸 往 古 ， 厥 有 明 徵。 頃 因 胡 政 之 煩 苛 。至 使 人 心 之 怨 叛 。 狂明 伺 隙 ， 因 以 毒 我 民； 惡 黨 懷 奸 ， 竟 以 賣我 國
Cái văn : nhân nghĩa chi cử , yếu tại an dân ; điếu phạt chi sư , mạc tiên khử bạo .
Duy ngã Đại Việt chi quốc , thực vi văn - hiến chi bang . Sơn xuyên chi phong vực ký thù , Nam Bắc chi phong - tục diệc dị . Tự Triệu Đinh Lê Lý Trần chi triệu tạo ngã quốc , dữ Hán Đường Tống Nguyên nhi các đế nhất phương . Tuy cường nhược thi hữu bất đồng , nhi hào kiệt thế vị thường phạp .
Cố Lưu Cung tham công dĩ thủ bại ,nhi Triệu Tiết đại dĩ xúc vong . Toa Đô ký cầm ư Hàm-Tử quan , Ô Mã hựu ế ư Bạch Đằng hải . Kê chư vãng cổ , quyết hữu minh trưng .
BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân ,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo .
Như nước Đại Việt ta từ trước ,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu ,
Núi sông bờ cõi đã chia ,
Phong tục Bắc Nam cũng khác .
Từ Triệu , Đinh , Lý , Trần bao đời xây nền độc lập ,
Cùng Hán , Đường , Tống , Nguyên mỗi bên xưng đế một phương ,
Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau .
Song hào kiệt đời nào cũng có .
Từng nghe :
Lưu Cung tham công nên thất bại ,
Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong ,
Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô ,
Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã .
Việc xưa xem xét
Chứng cớ còn ghi .
Tư tưởng nhân nghĩa
Chân lý về độc lập chủ quyền dân tộc
Vậy nên :
Dẫn chứng lịch sử
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN:
-> Lấy dân làm gốc , lo cho dân.
=> Tư tưởng tiến bộ vượt thời đại.
1/ Nguyên lý nhân nghĩa:
* Phép đối.
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.


Như nước Đại Việt ta từ trước ,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu ,
Núi sông bờ cõi đã chia ,
Phong tục Bắc Nam cũng khác .
Từ Triệu , Đinh , Lý , Trần bao đời xây nền độc lập ,
Cùng Hán , Đường , Tống , Nguyên mỗi bên xưng đế một phương ,
Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau .
Song hào kiệt đời nào cũng có .


2 / Chân lý về độc lập chủ quyền dân tộc :
"Nước Đại Việt ta .
. nền văn hiến .
Núi sông .đã chia
Phong tục .cũng khác
Từ Triệu,Đinh,Lý,Trần .
Cùng Hán,Đường,Tống,Nguyên mỗi bên xưng đế một phương."
* Liệt kê, so sánh, lập luận chặt chẽ, có sức thuyết phục.
-> Khẳng định ý thức độc lập của nước Đại Việt.
3) Chứng cứ lịch sử :
"Lưu Cung . thất bại,
Triệu Tiết . tiêu vong,
. bắt sống Toa Đô,
. giết tươi Ô Mã.
Chứng cứ còn ghi."
-> Chứng minh cho sức mạnh chính nghĩa, niềm tự hào của dân tộc.
* Liệt kê
THẢO LUẬN
Nhiều ý kiến cho rằng ý thức dân tộc ở đoạn trích nước Đại Việt ta là sự tiếp nối và phát triển ý thức dân tộc ở bài thơ Sông núi nước Nam (lớp 7). Vì sao? Chỉ ra yếu tố nào tiếp nối, yếu tố nào phát triển?
III ) GHI NH? :

Sách giáo khoa
( trang 69 )
Học bài: "Nước Đại Việt ta"�.

Soạn bài "Bàn luận về phép học" của Nguyễn Thiếp"
Đọc tác phẩm
Tìm hiểu "phép học" đúng đắn có ý nghĩa gì?
Phương pháp học của em đã đúng đắn chưa?
Vẽ sơ đồ trình tự lập luận
DẶN DÒ
Tiết 95
" Bình Ngô Đại Cáo"
Nguyễn Trãi
TRÍCH
Côn Sơn là một vùng núi đất và sỏi kết cao xấp xỉ 200m , rộng trên 1km2 , thuộc xã Cộng Hòa , huyện Chí Linh , Hải Dương.Với phong cảnh u tích , điển hình là rừng thông mã vỉ. Đền thờ Nguyễn Trãi với rừng thông bạt ngàn , nằm trong quần thể di tích Côn Sơn.
Năm 2001 đền thờ Nguyễn Trãi được khởi công xây dựng tại Thanh Hư động xưa.Khánh thành vào ngày 16 tháng 8 năm Nhâm Ngọ (2002) nhân kỷ niệm 560 năm ngày mất của danh nhân.
Chủ Tịch
Đọc bia
Tại di tích
Côn Sơn
(15 - 2 -1965)
HỒ
CHÍ
MINH