Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Ngữ văn 9
Tiết : 123 Tiếng Việt NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
GV: Nguyễn Anh Quang

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
Trời ơi chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chổ bác già.
(Lặng lẽ Sa Pa – Nguyễn Thành Long)

Qua câu : “ Trời ơi chỉ còn có năm phút” em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì?
Đọc câu sau và trả lời câu hỏi
Ồi cô còn quên chiếc mùi soa đây này.


Câu này có thể hiếu theo mấy cách. Hãy giãi thích?
Bài học
- Nghĩa tưòng minh: Là phần thông báo được diễn đạt bằng ngôn ngữ trực tiếp của câu.
- Hàm ý: + Là phần thông báo tuy không được diễn đạt bằng ngôn ngữ trữ tiếp của câu nhưng có thể suy đoán ra được
+ Được dùng khi người nói không muốn nói , hay không thể trực tiếp nói.

Bài tập 1
a/ Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Tặc lưỡi là cử chỉ để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.
b/ Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:
- Mặt đỏ ửng ( ngượng).
-Nhận lại chiếc khăn.
-Vội quay đi.
Thái độ của cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô ngượng vì định để lại chiếc khăn làm kỉ niệm cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô để quên nên trả lại.
Bài tập 2
Hàm ý của câu in đậm trong đoạn văn là:
Ông hoạ sĩ già chưa uống nước trà đấy.
Bài tập 3
Câu chứa hàm ý : “ Cơm chín rồi”
Bé Thu muốn bảo ông Sáu vào ăn cơm nhưng không muốn nhắc lại câu trước “ vô ăn cơm” và cũng không muốn gọi ông Sáu là ba.

Bài tập 4
a/ Hà nắng gớm về nào.
Câu không có hàm ý, chỉ là câu đánh trong lảng nói giữa trời, không hướng đến ai.
b/ Tôi nghe người ta đồn.
Câu không có hàm ý, chỉ là câu nói bỏ lửng, nói dở dang.

Câu hỏi Trắc nghiệm
Thầy giáo kiểm tra bài cũ học sinh và hỏi em học bài chưa, học sinh trả lời các câu sau, trong các câu đó em hãy cho biết câu nào không sử dụng hàm ý?
a/ Thưa thầy em chưa học bài.
b/ Thưa thầy hôm qua nhà em cúp điện.
c/ Thưa thầy hôm trước em nghỉ học.
d/ Thưa thầy hôm qua em mệt.
a
Nghĩa tường minh:
- Là phần thông báo được diễn đạt bằng ngôn ngữ trữ tiếp của câu.
Hàm ý:
- Là phần thông báo không được diễn đạt trực tiếp bằng ngôn ngữ nhưng có thể suy đoán ra được.