Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Phòng giáo dục huyện thanh chương
Trường thcs thanh khai
Tiết 123. Nghĩa tường minh và hàm ý
Giáo viên : Nguyễn Thị An
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
Trời ơi chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chç bác già.
(Lặng lẽ Sa Pa – Nguyễn Thành Long)
Qua câu : “ Trời ơi chỉ còn có năm phút” em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì?
I) Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Tiết 123. Nghĩa tường minh và hàm ý
Ngoài việc thông báo chỉ còn năm phút là kết thúc cuộc gặp gỡ có thể có thêm những cách hiểu sau:
Tiếc quá không đủ thời gian để trò chuyện tâm tình
Giá như hai người có thêm thời gian ở lại nữa
...
? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với hoạ sỹ và cô gái ?
Vì có thể anh ngại ngùng hoặc anh muốn che dấu tình cảm của mình.
Đọc câu sau và trả lời câu hỏi
¤ ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!

C©u nµy cã thÓ hiÓu nh­ thÕ nµo ? Nã cã Èn ý g× kh«ng ?
Câu này chỉ có nội dung thông báo với cô gái về việc cô bỏ quên chiếc khăn mùi soa chứ không có ẩn ý gì .
Bài học
- Nghĩa tưêng minh: Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng ngôn ngữ trong câu.
- Hàm ý: Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trùc tiếp bằng tõ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra tõ nh÷ng tõ ng÷ Êy.

Bài tập 1
a/ Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. “Tặc lưỡi’’ là cử chỉ để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.
b/ Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:
- Mặt đỏ ửng ( ngượng).
-Nhận lại chiếc khăn.
- Quay vội đi.
Thái độ của cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô ngượng vì định để lại chiếc khăn làm kỉ niệm cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô đÓ quên nên trả lại.
II) Luyện tập
Bài tập 2
Hàm ý của câu in đậm trong đoạn văn là:
Ông hoạ sĩ già chưa uống nước trà đấy.
Bài tập 3
Câu chứa hàm ý : “ Cơm chín rồi”
Bé Thu muốn bảo ông Sáu vào ăn cơm nhưng không muốn nhắc lại câu trước “ vô ăn cơm” và cũng không muốn gọi ông Sáu là ba.

Bài tập 4
a/ Hà, nắng gớm ,về nào…
Câu không có hàm ý, chỉ là câu đánh trèng lảng nói giữa trời, không hướng đến ai.
b/ Tôi thÊy người ta đồn…
Câu không có hàm ý, chỉ là câu nói bỏ lửng, nói dở dang.

Câu hỏi Trắc nghiệm
Thầy giáo kiểm tra bài cũ học sinh và hỏi em học bài chưa, học sinh trả lời các câu sau, trong các câu đó em hãy cho biết câu nào không sử dụng hàm ý?
a/ Thưa thầy em chưa học bài.
b/ Thưa thầy hôm qua nhà em bÞ cúp điện.
c/ Thưa thầy hôm trước em nghỉ học.
d/ Thưa thầy hôm qua em mệt.
a
Nghĩa tường minh:
- Là phần thông báo được diễn đạt bằng ngôn ngữ trùc tiếp b»ng tõ ng÷ trong câu.
Hàm ý:
- Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trùc tiếp bằng tõ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra tõ nh÷ng tõ ng÷ Êy.