Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Ví dụ1:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi lại chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

(Lặng lẽ Sapa – Nguyễn Thành Long)


Ví dụ2:
A hỏi B:
A - Ngày mai cậu có tham gia đấu bóng không?
B - Mẹ mình bị ốm

a. Trời ơi, chỉ còn có 5 phút!

b. Anh thanh niên giật mình nói to…

c. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng giậy

d. Cô gái cũng đứng lên.
Luyện tập
Bài tập 1: Đọc lại các câu sau và trả lời:
a. Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?


Mặt đỏ ửng
Vội quay đi

b, Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong những câu cuối đoạn văn?
Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa?

=> Cô ngượng vì định kín đáo để lại chiếc khăn làm kỷ niệm nhưng anh thanh niên quá thật thà.
Bài tập 2:
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:

Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:

- Đấy tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi! Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
(Nguyễn Thành Long-Lặng lẽ Sa pa)
Ông họa sĩ chưa kịp uống nước chè, anh hãy pha nước đi!
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý đó:

Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại

(Chiếc lược ngà – Nguyễn Quang Sáng)
Bài tập 3:
Nội dung của hàm ý đó: Ông vô ăn cơm đi!
Thảo luận nhóm
Bài 4: Đọc các đoạn trích sau (SGK) cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không?

a - Hà, nắng gớm, về nào …

b - Tôi thấy người ta đồn …
Các câu in đậm đó không chứa hàm ý.

Câu a là câu nói lảng

Câu b là câu nói dở dang.



Bài tập 5:
Viết đoạn văn (chủ đề tự chọn) trong đó có sử dụng câu chứa hàm ý, nói rõ nội dung hàm ý đó
Tan trường. Học sinh từ các lớp ùa ra như đàn ong vỡ tổ. Bãi để xe kín người. Tiếng nói cười rộn ràng. Tiếng xe va vào nhau lách cách.
- Cậu ghé nhà sách với mình một tý có được không? Yến hỏi.
- 12h rồi, mình đói quá!