Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Ngữ Văn 9
Trường thcs Minh Lãng
tiết dạy thao giảng
Giáo viên thể hiện
Đặng thị thanh
Kiểm tra bài cũ

Chỉ ra các phép liên kết câu trong đoạn văn sau :
" Mùa thu đã về thật rồi . Nắng thu vàng óng trải dài trên những con đường làng . Gió thu nhè nhẹ thoang thoảng mùi hương cốm"
Phép liên tưởng : Mùa thu (1) Nắng thu vàng óng (2) Gió thu nhè nhẹ (3).
I/ Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
1. Xét ví dụ:

-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Ví dụ:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
- Nghĩa tường minh : là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Tiết 123: nghĩa tường minh và hàm ý
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chỉ còn năm phút
Tiếc nuối
Sắp phải chia tay
Thời gian trôi đi nhanh quá
Sắp phải thui thủi một mình
Không được nói chuyện tiếp với ông hoạ sĩ và cô kĩ sư.
Nghĩa tường minh
Hàm ý
2. Bài học:
- Hàm ý : là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
được diễn đạt trực tiếp
Không được
diễn đạt trực tiếp
I/ Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
1. Xét ví dụ:
2. Bài học:
Bài tập bổ trợ:
1. Năm người rủ nhau đi xem đá bóng. A và B được giao đi mua vé cho cả nhóm.
A hỏi: cậu mua được vé chưa?
B trả lời:
- Mình chỉ mua được có ba vé .

- Nghĩa tường minh : là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý: là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Chiều nay bọn mình đi chơi đi?
?
(Hàm ý: còn 2 vé chưa mua được)

a
b
Tiết 123: nghĩa tường minh và hàm ý
2 . Quan sát bức tranh sau :
Chiều nay mẹ mình về quê.
Hàm ý: từ chối

Bài tập bổ trợ:
3. Giờ ra chơi, bọn con gái chúng tôi xúm lại bàn tán đến chủ nhật này sẽ đi dã ngoại. Thấy vậy, Nam- bạn trai ngồi gần chỗ tôi- đứng dậy vừa đi vừa nói:
- Tạnh mưa rồi, ra sân chơi thôi!
Rất nhiều bạn đồng ý đến chủ nhật này sẽ đi. Còn Mai thì cứ lấp lửng:
- Còn tớ.
Thu là một đứa nhanh nhảu, hiểu Mai lai là đứa chẳng bao giờ vắng mặt nên đã cắt lời của Mai:
- Còn tớ giơ cả hai tay chứ gì?
Chỉ có Lan là lắc đầu không nói gì, vẻ mặt buồn buồn.

Ví dụ:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Ví dụ:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Tiết 123: nghĩa tường minh và hàm ý
I/ Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
1/ Xét ví dụ:

- Nghĩa tường minh : là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
2/ Bài học:
- Hàm ý : là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Bài tập bổ trợ:
3. Giờ ra chơi, bọn con gái chúng tôi xúm lại bàn tán đến chủ nhật này sẽ đi dã ngoại. Thấy vậy, Nam- bạn trai ngồi gần chỗ tôi- đứng dậy vừa đi vừa nói:
- Tạnh mưa rồi, ra sân chơi thôi!
Rất nhiều bạn đồng ý đến chủ nhật này sẽ đi. Còn Mai thì cứ lấp lửng:
- Còn tớ.
Thu là một đứa nhanh nhảu, hiểu Mai lai là đứa chẳng bao giờ vắng mặt nên đã cắt lời của Mai:
- Còn tớ giơ cả hai tay chứ gì?
Chỉ có Lan là lắc đầu không nói gì, vẻ mặt buồn buồn.
II. Luyện tập :
I/ Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
1. Xét ví dụ:
2. Bài học:
- Nghĩa tường minh :là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý : là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.


Bài 2:
Cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
( Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Tiết 123: nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập :
Hàm ý : Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè đấy !
Bài 3:
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi " Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Bài 3:
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi " Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Hướng dẫn về nhà :

Phân biệt thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý ?
Xem lại các bài tập và làm bài tập 4 (SGK- Tr 76)
Chuẩn bị bài " nghĩa tường minh và hàm ý tiếp theo".
Xin chân thành cám ơn các thầy cô giáo đã về dự tiết học