Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Giáo viên
Lung Thị Bích Nga

Chào mừng quý thầy cô và các em học sinh !
Thế nào là liên kết câu, liên kết đoạn văn?
Trong một đọan văn, trong một văn bản thì các câu trong đoạn và các đoạn phải liên kết chặt chẽ trên hai phương diện nào?
Kiểm tra bài cũ
ĐÁP ÁN
-Liên kết câu, liên kết đoạn văn là sự gắn kết ý nghĩa giữa câu với câu, giữa đoạn văn với đoạn văn bằng những từ ngữ có tác dụng liên kết.
-Trong một đoạn văn các câu trong đoạn và các đọan phải liên kết chặt chẽ trên hai phương diện: nội dung (liên kết chủ đề, liên kết logíc) và hình thức ( các phép liên kết ).
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý:
1. Ví dụ: (sgk/74.75)
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy
tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái
làn.Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở
lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới
trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay
vội đi.
? Tiếc qúa, cháu sắp phải chia tay với bác và cô rồi!

(Anh thanh niên không nói thẳng có thể vì ngại,
vì muốn che giấu tình cảm của mình).
(Câu nói này không có ẩn ý gì.)
TIẾT 123
4.03
10
---> Hàm ý
---> Nghĩa tường minh
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý:
1.Ví dụ: (SGK/74-75)
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
2.Ghi nhớ: (SGK/75)
- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn
đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực
tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ
ngữ ấy.

TIẾT 123
-Trời ơi,chỉ còn có năm phút!
Hàm ý
- Ô! Cô còn để quên chiếc mùi soa đây này!
Nghĩa tường minh
THẢO
LUẬN
Trong khi nói (hoặc viết), ta dùng câu có nghĩa tường minh hay hàm ý thì hiệu quả giao tiếp sẽ cao hơn? Vì sao?
.
BÀI TẬP ỨNG DỤNG
Một người bạn thân mời em đến dự sinh nhật nhưng em lại không thể đến .
Trong trường hợp trên, theo em,
nên dùng hàm ý hay câu có nghĩa
tường minh? Em sẽ nói thế nào?
BÀI TẬP TÌNH HUỐNG

Trường tổ chức tham quan địa đạo Củ Chi. Một bạn hỏi em :
-Bạn có đi không?
Yêu cầu:
Em hãy diễn đạt ý của em bằng 2 câu. Một câu có nghĩa tường minh, một câu dùng hàm ý.
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
1.Ví dụ: (SGK/74-75)
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
2.Ghi nhớ: (SGK/75)
II. LUYỆN TẬP



TIẾT 123
Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: chưa muốn chia tay.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:.mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi --> Cô gái đang bối rối vì ngượng, cô định kín đáo để lại chiếc khăn cho anh làm kỉ niệm, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 2 /sgk.75:
-> Hàm ý: Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè đấy!
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 3 /sgk.75:
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
Câu: "Cơm chín rồi !" có chứa hàm ý. -> ông vô ăn cơm đi!
Bài tập 2 /sgk.75:
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
- "Hà, nắng gớm, về nào....." : hiện tượng "đánh trống lảng", cố ý nói để đi nơi khác.
Bài tập 4 /sgk.75:
---> Cả hai câu trên đều không chứa hàm ý.
- "Tôi thấy người ta đồn...." : câu nói dở dang, chưa trọn ý vì bị ông Hai ngắt lời.
Bài tập 3 /sgk.75:
Bài tập 2 /sgk.75:
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
HS chọn đáp án đúng nhất trong các câu sau.
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.

2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Đồng tình.
Phản bác.
Nhận xét, đánh gía.
Cả 3 câu A, B, C đều đúng.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Học bài:
- Xem lại các bài tập đã làm trong SGK -H?c thuộc ghi nhớ.
- Cùng luyện tập hội thoại để có kĩ năng dùng câu có nghĩa tường minh & hàm ý thích hợp.
2. Chuẩn bị :
NGHỊ LUẬN VỀ 1 ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
- Đọc kĩ bài KHÁT VỌNG HOÀ NHẬP, DÂNG HIẾN CHO ĐỜI; trả lời các câu hỏi hướng dẫn tìm hiểu bài trong SGK.78
HƯỚNG

DẪN


HỌC

BÀI

Ở

NHÀ
o4.03
10
BÀI HỌC KẾT THÚC