Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Chào mừng các thầy cô về dự tiết dạy thực tập.
LỚP 9D.
Tiếng Việt của ta rất đẹp bởi vì đời sống tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp…
ChÝnh c¸i giµu ®Ñp ®ã ®· lµm nªn c¸i chÊt, gi¸ trÞ, b¶n s¾c, tinh hoa cña tiÕng ViÖt, kÕt qu¶ cña c¶ mét qu¸ tr×nh vµ biÕt bao c«ng søc dåi mµi…
Ph¹m V¨n §ång
TIẾT: 123:
NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Xét ví dụ : ( SGK ,Trang 74,75)
Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Nhận xét :
Câu: “ Trời ơi, chỉ còn có năm phút! ”
-> Tiếc là thời gian không còn nhiều để trò chuyện.
Câu : “Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!”
->Câu nói của anh thanh niên không ẩn ý gì mà thể hiện trực tiếp ý muốn nói về việc cô gái quên chiếc khăn.
Anh không nói thẳng điều đó có thể vì ngượng ngùng, vì muốn che giấu tình cảm của mình.
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
* Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
Giống : Đều là phần thông báo nghĩa trong câu.
Khác : + Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
+ Hàm ý là phần thông báo không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ từ ngữ ấy.
Ghi nhỚ
* Ví dụ 2: Theo dõi tình huống sau ,chú ý các lời thoại.
Một nhóm bạn có năm người cùng nhau đi xem kịch. Trong đó An và Bình được cử đi mua vé cho cả nhóm.
An : Mua được vé chưa?
Bình : Mua được ba vé rồi.
? Hãy cho biết trong hai lời thoại
trên câu nào hiểu theo nghĩa
tường minh? Câu nào được hiểu
theo hàm ý ? Hàm ý câu đó là gì?
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
* Ví dụ 2: Theo dõi tình huống sau ,chú ý các lời thoại.
Một nhóm bạn có năm người cùng nhau đi xem kịch. Trong đó An và Bình được cử đi mua vé cho cả nhóm.
An : Mua được vé chưa?
Bình : Mua được ba vé rồi.
Đáp án:
An : Mua được vé chưa? -> Hiểu theo nghĩa tường minh
Bình : Mua được ba vé rồi -> Hiểu theo hàm ý.
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Ví dụ 3: Anh Ba đi học ở thành phố, Ba có người bạn thân là Toàn. Một hôm bà mẹ của Ba ở quê đến thăm. Tối hôm sau bà mẹ phải ra ga tàu để về quê. Toàn gọi điện cho Ba :
Toàn : Tối mai đi xem phim với tớ cho vui.
Ba: Tối mai mẹ mình về quê.
Toàn : Đành vậy.
? Nhận xét của em về lời của Ba và Toàn?
? Nếu tách khỏi tình huống thì lời của Ba có được xem là
một câu nói chứa hàm ý không? Vì sao?
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý


Đặt ví dụ về nghĩa tường minh và hàm ý ?.Giải đoán hàm ý đó ?
2. Theo em khi nói ( hoặc viết) nghĩa tường minh quan trọng hơn hay hàm ý quan trọng hơn ? Vì sao?
3. Một người bạn mời em đến dự sinh nhật nhưng không thể đến ( hoặc không muốn đến) . Theo em trong trường hợp trên nên dùng câu có hàm ý hay câu có nghĩa tường minh? Em sẽ thể hiện câu đó như thế nào?
4. Trống báo giờ vào học đã được 10 phút, Hiếu hớt hơ hớt hải xin thầy vào lớp. Thầy giáo nhìn đồng hồ nói: “…….”
? Hãy diễn đạt lời thầy giáo bằng một câu có nghĩa tường minh và một câu có hàm ý?
BÀI TẬP ỨNG DỤNG
BÀI TẬP ỨNG DỤNG
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
- Trời ơi chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
II. Luyện tập:
Bài tập 1: ( SGK , Trang 75)
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. Luyện tập:
Bài tập 1: ( SGK , Trang 75)
a. “Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy”:-> chưa muốn chia tay anh thanh niên. Đây là cách dùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:… “mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi”… --> Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô ngượng vì định kín đáo để khăn làm kỉ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. Luyện tập:
Bài tập 2:
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
“ Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.”
( Lặng lẽ Sa Pa- Nguyễn Thành Long)
-> Hàm ý: Ông hoạ sĩ chưa kịp
uống nước chè.
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Bài tập 4: Đọc các đoạn trích sau cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không ?
II. Luyện tập:
a,-“ Hà, nắng gớm, về nào…” Hiện tượng đánh trống lảng, cố ý nói sang chuyện khác tránh đề tài đang bàn.
b,- “ Tôi thấ y người ta đồ n…” Câu nói dở dang nói không hết ý, hoặc không muốn nói hết ý.
=> Những câu in đậm trên không chứa hàm ý.
TIẾT 123: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Bài tập củng cố:
1.Hãy chọn đáp án đúng nhất trong các đáp án sau:
Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
B. Được diễn đạt trực tiếp từ từ ngữ trong câu
C. Không được diễn đạt bằng từ ngữ trong câu mà có thể suy ra từ những từ ngữ ấy
2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây:
Khi không muốn nói rõ ý
B.Khi không diễn đạt được ý.
C. Khi không muốn người nghe hiểu ý
Tiếng Việt đẹp như ánh sáng thiên nhiên