Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

1
Kính chào quý thầy cô về thăm lớp 9A5
2
Ngữ văn: Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Ví dụ:
Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to,giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.
Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà
hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên đặt lại chiếc ghế, thong
thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh
lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô
kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Trích: Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
H: Qua câu "Trời ơi, chỉ còn có năm phút",
em hiểu anh thanh niên muốn nói lên điều gì?
=> Anh muốn nói rằng: Anh rất tiếc vì thời gian quá ngắn ngủi,
không đủ để trò chuyện, tâm sự.
H: Vì sao anh không nói thẳng điều đó với hoạ sĩ và cô gái?
-> Anh không nói thẳng điều đó vì anh ngại,
muốn che dấu tình cảm của mình
Câu nói của anh thanh niên có ẩn ý gì không?
-> Câu nói này không có ẩn ý, câu nói này thông báo với cô gái việc cô để quên chiếc khăn mùi sao.
3
Ngữ văn: Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
A: Tối nay cậu đi xem xiếc không?
B: Mình chưa làm xong bài tập.
H: Câu nói của B có hàm ý gì?
B không đi được vì chưa làm xong bài tập
4
Ngữ văn: Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Tình huống:
Hai chị em đang chơi đùa thì bố bảo:
- Đã 11 giờ đêm rồi đấy!
H: Câu nói của bố có chứa hàm ý không?
Nội dung của câu nói đó là gì?
-> Câu nói có chứa hàm ý, nội dung của câu nói: Khuya rồi,
hai chị em hãy đi ngủ đi.
5
Ngữ văn: Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
H: Vậy qua các ví dụ trên em hãy cho biết thế nào là nghĩa tường minh? Thế nào là hàm ý?
* Ghi nhớ: Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
6
Ngữ văn: Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.
Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà
hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên đặt lại chiếc ghế, thong
thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh
lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô
kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Trích: Lặng lẽ Sa Pa- Nguyễn Thành Long)
II. Luyện tập: Số 1: Đọc đoạn trích:
a) Câu nào cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn.Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa?
-> Câu "Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy", với cụm từ "tặc lưỡi" cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên.
b) -> Những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái: Mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi .
-> Ta có thể hiểu được rằng cô gái đang bối rối đến vụng về vì cô định kín đáo để lại chiếc khăn làm kỉ vật cho người thanh niên, thế nhưng anh quá thật thà tưởng cô bỏ quên, nên gọi cô để trả lại.
7
Ngữ văn: Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập:
Số 2: Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích?
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh
-> Hàm ý của câu in đậm trên là:
Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè.
8
Ngữ văn: Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại
-> Câu chứa hàm ý: "Cơm chín rồi"
Nội dung: Con bé muốn một lần nữa gọi ông Sáu vào ăn cơm.
Số 3: Tìm câu chứa hàm ý trong đoan trích và cho biết nội dung của hàm ý:
9
Ngữ văn: Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập:
Số 4: Những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không? Vì sao?


a) - Hà, nắng gớm, về nào..
Câu nói không có hàm ý, chỉ là câu đánh trống lảng, nói giữa trời, không hướng đến ai.




b) - Tôi thấy người ta đồn..
Câu nói này không có hàm ý, chỉ là câu nói bỏ lửng, nói dở dang.


10
Cảm ơn quý thầy cô đã về thăm lớp
11
Ngữ văn: Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý