Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

TIẾNG VIỆT







GIÁO VIÊN THỰC HIỆN:
Ph�m Th� Dung
TRƯỜNG THCS Ho� Ti�n
TỔ NGỮ VĂN
Kiểm tra bài cũ
? Đọc thuộc khổ thơ cuối của bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh? Nêu cảm nhận của em về khổ thơ này?
Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy
tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái
làn.Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở
lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới
trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay
vội đi.
? Tiếc là không còn nhiều thời gian để chuyện trò.

(Anh thanh niên không nói thẳng có thể vì ngại ngùng,
vì muốn che giấu tình cảm của mình).
? Câu nói này không có ẩn ý gì.
TIẾT 123
6.03
10
---> Hàm ý
---> Nghĩa tường minh
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
1. Ví dụ.
1.Ví dụ: (SGK/74-75)
2.Ghi nhớ: (SGK/75)


TIẾT 123
-Trời ơi,chỉ còn có năm phút!
Hàm ý
- Ô! Cô còn để quên chiếc mùi soa đây này!
Nghĩa tường minh
- Nghĩa tường minh là phần nghĩa thông báo được diễn
đạ trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực
tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ
ngữ ấy.


Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Ghi nhớ
THẢO
LUẬN
Gợi ý: - H�m � c� thĨ gi�i �o�n ��ỵc: ng��i nghe c� n�ng l�c th� c� thĨ �o�n ra h�m � trong l�i n�i c� ch�a h�m �.
- H�m � c� thĨ ch�i b� ��ỵc: ng��i n�i c� thĨ kh�ng ch�u tr�ch nhiƯm vỊ h�m � ch�a trong l�i n�i cđa ch�nh h�.
Theo em, khi dùng hàm ý cần phải lưu ý những gì?
BÀI TẬP TÌNH HUỐNG

Trống vào lớp đã 10` Hiếu mới hớt hải chạy vào. Thầy giáo nhìn đồng hồ, nói:....
Yêu cầu:
Em hãy diễn đạt ý muốn nói của thầy bằng 2 câu. Một câu có nghĩa tường minh, một câu dùng hàm ý.
Hướng giải:
Nghĩa tường minh: Em đến trễ 10 phút rồi đấy!
Hàm ý: Em có đồng hồ không?
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP


TIẾT 123
Nghĩa tường minh và hàm ý
Bài 1: Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và trả lời câu hỏi?
Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng dầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: chưa muốn chia tay.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:.mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi --> Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỉ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
II. LUYỆN TẬP
TIẾT 123
Nghĩa tường minh và hàm ý
Bài 1:
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
-> Hàm ý: Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè.
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
TIẾT 123
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Bài 1:
Bài 2:
II. LUYỆN TẬP
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý?
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
Câu: "Cơm chín rồi!" có chứa hàm ý, đó là "Ông vô ăn cơm đi!"
TIẾT 123
Bài 3:
Bài 2:
Bài 1:
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
TIẾT 123
Bài 4: Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đạm có chứa hàm ý không? Vì sao?
Có người hỏi:
Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? .
ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
Hà, nắng gớm về nào .
Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
TIẾT 123
Bài 4: Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?
b. - Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
Thầy nó ngủ rồi à?
Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
Tôi thấy người ta đồn.
Ông lão gắt lên:
Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi hiu hắt.
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Nghĩa tường minh và hàm ý
II. LUYỆN TẬP
a. "Hà, nắng gớm, về nào....." : hiện tượng "đánh trống lảng", cố ý nói sang chuyện khác.
---> Cả hai câu trên đều không chứa hàm ý.
b. "Tôi thấy người ta đồn...." : câu nói dở dang, chưa trọn ý hoặc không muốn nói hết ý.
TIẾT 123
Bài 4:
Bài 3:
Bài 3:
Bài 3:
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
? Hãy chọn đáp án đúng nhất trong những câu sau:
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.

2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Học bài:
- Đọc kĩ bài trong SGK - Thuộc ghi nhớ.
- Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh & hàm ý. Rèn luyện kĩ năng dùng hàm ý & hiểu hàm ý.

2. Chuẩn bị :
NGHỊ LUẬN VỀ 1 ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
- Đọc kĩ bài KHÁT VỌNG HOÀ NHẬP, DÂNG HIẾN CHO ĐỜI; trả lời các câu hỏi hướng dẫn tìm hiểu bài trong SGK.78
Hướng dẫn về nhà
oo.01
10
Bài học kết thúc