Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

TRƯỜNG THCS NGUYỄN HỒNG ĐÀO
TỔ NGỮ VĂN







GIÁO VIÊN THỰC HIỆN:
NGUYỄN CÔNG THÀNH
TIẾNG VIỆT


KÍNH CHÀO QUÍ THẦY CÔ!
CÁC EM HỌC SINH
THÂN MẾN !
BÀI HỌC BẮT ĐẦU

Các đoạn văn trong văn bản cũng như các câu trong một đoạn văn phải liên kết chặt chẽ với nhau trên những phương diện nào?Nói rõ các phép liên kết thường gặp.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Hả ???
?
BÀI MỚI
NGHĨA TƯỜNG MINH
HÀM Ý
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý:
1. Ví dụ: (sgk/74.75)
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy
tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái
làn.Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở
lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới
trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay
vội đi.
? Tiếc là không còn nhiều thời gian để chuyện trò.

(Anh thanh niên không nói thẳng có thể vì ngại ngùng,
vì muốn che giấu tình cảm của mình).
? Câu nói này không có ẩn ý gì.
TIẾT 123
03.01
2010
---> Hàm ý
---> Nghĩa tường minh
Qua câu nói này, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh thanh niên không nói thẳng ra điều ấy?
Câu nói này của anh thanh niên có ẩn ý gì không?
Theo nhận xét của em thì nghĩa của hai
Câu trên được diễn đạt khác nhau như
thế nào?
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý:
1.Ví dụ: (SGK/74-75)
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
2.Ghi nhớ: (SGK/75)


TIẾT 123
-Trời ơi,chỉ còn có năm phút!
Hàm ý
- Ô! Cô còn để quên chiếc mùi soa đây này!
Nghĩa tường minh
- Nghĩa tường minh là phần nghĩa thông báo được diễn
đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực
tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ
ngữ ấy.



GHI NHỚ
- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
THẢO
LUẬN
Trong khi nói (hoặc viết), nghĩa tường minh hay hàm ý được sử dụng nhiều hơn? Theo em, hàm ý hay nghĩa tường minh quan trọng hơn? Vì sao?
Gợi ý: Nghĩa tường minh được dùng nhiều hơn. Tuy nhiên, chúng đều quan trọng như nhau. Ngôn ngữ phải được dùng hợp lí, phù hợp hoàn cảnh mới có giá trị. Cần ý thức rõ điều này để tránh lạm dụng.
BÀI TẬP ỨNG DỤNG
Một người bạn có nhã ý mời em
đến dự sinh nhật nhưng em lại không
thể đến (hoặc không muốn đến).
Trong trường hợp trên, theo em,
nên dùng hàm ý hay câu có nghĩa
tường minh? Em sẽ nói thế nào?
BÀI TẬP TÌNH HUỐNG

Trống vào lớp đã 10` Hiếu mới hớt hải chạy vào. Thầy giáo nhìn đồng hồ, nói:....
Yêu cầu:
Em hãy diễn đạt ý muốn nói của thầy bằng 2 câu. Một câu có nghĩa tường minh, một câu dùng hàm ý.
Hướng giải:
Nghĩa tường minh: Em đến trễ 10 phút rồi đấy.
Hàm ý: . Em có đồng hồ không?
. Em biết bây giờ là mấy giờ không?
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
1.Ví dụ: (SGK/74-75)
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
2.Ghi nhớ: (SGK/75)
II. LUYỆN TẬP



TIẾT 123

Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
Đọc lại đoạn trích sau:
Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay với anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều đó?
Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa?
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: chưa muốn chia tay.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:.mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi --> Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỉ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 2 /sgk.75:
-> Hàm ý: Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè.
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 3 /sgk.75:
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
Câu: "Cơm chín rồi !" có chứa hàm ý. -> ông vô ăn cơm đi!
Bài tập 2 /sgk.75:
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH & HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
- "Hà, nắng gớm, về nào....." : hiện tượng "đánh trống lảng", cố ý nói sang chuyện khác.
Bài tập 4 /sgk.75:
---> Cả hai câu trên đều không chứa hàm ý.
- "Tôi thấy người ta đồn...." : câu nói dở dang,bị ngắt lời.
Bài tập 3 /sgk.75:
Bài tập 2 /sgk.75:
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
Đọc các đoạn trích sau đây ( Bài tập 4 SGK/76 ), cho biết
những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không? Vì sao?
Chọn đáp án đúng nhất trong các câu sau.
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.

2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
1.Học bài:
- Đọc kĩ bài trong SGK - thuộc ghi nhớ.
- Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh & hàm ý. Rèn luyện kĩ năng dùng hàm ý & hiểu hàm ý.
HƯỚNG

DẪN


HỌC

BÀI

Ở

NHÀ
2.Chuẩn bị:
Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
- Đọc kĩ bài Khát vọng hòa bình,dâng hiến
cho đời
- Trả lời 4 câu hỏi bên dưới.
03.01
2010
BÀI HỌC KẾT THÚC