Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Sở giáo dục và đào tạo thành phố hà nội
Phòng giáo dục và đào tạo huyện chương mỹ
Hội thi giáo viên giỏi
năm học: 2010 - 2011
Môn ngữ văn 9
Giáo viên dạy: Nguyễn Khắc Hiếu
Đơn vị: Trường THCS Quảng Bị
Kiểm tra bài cũ:
Quan sát đoạn hội thoại:
" - Nam: Chiều nay mình đi đá bóng nhé!
- Minh: Mình còn nhiều bài tập lắm."
? Câu trả lời của Minh đã vi phạm phương châm hội thoại nào?
Tiết 123: Tiếng Việt
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
1. Đoạn trích: (SGK - 74,75)
"- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh nên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt laị chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi."
( Theo Nguyễn Thành Long "Lặng lẽ Sa Pa")
Tiết 123:
Nghĩa tường minh và hàm ý
Thảo luận nhóm:
Nộị dung 1:
Nêu những cách hiểu về câu nói của anh thanh niên: "Trời ơi, chỉ còn có năm phút!"
Nội dung 2:
Nêu những cách hiểu về câu nói của anh thanh niên: "Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!!"
Thời gian còn lại quá ít!
Tiếc rẻ vì cuộc gặp đã đến lúc kết thúc!
Nhắc nhở cô gái về chiếc khăn mùi xoa mà cô đã bỏ quên.
Không diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu.
Suy ra từ văn cảnh, từ những từ ngữ trong câu.
hµm ý lµ phÇn th«ng b¸o kh«ng ®­îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u nh­ng cã thÓ suy ra tõ nh÷ng tõ ng÷ Êy.
Từ ngữ trong câu diễn đạt trực tiếp điều anh thanh niên định nói.
nghÜa t­êng minh lµ phÇn th«ng b¸o ®­îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng nh÷ng tõ ng÷ trong c©u.
Tiết 123:
Nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập:
1. Bài 1: (SGK - 75)
"- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh nên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt laị chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi."
( Theo Nguyễn Thành Long "Lặng lẽ Sa Pa")
a, C©u cho biÕt «ng häa sÜ còng ch­a muèn chia tay víi anh thanh niªn : “Nhµ ho¹ sÜ tÆc l­ìi ®øng dËy.”
Tiết 123:
Nghĩa tường minh và hàm ý
2. Bài 2: ( Bài 3/SGK - 75)
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
" Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :
Vô ăn cơm !
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại."
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà )
- C©u nãi chøa hµm ý: “ C¬m chÝn råi”
- Néi dung hµm ý: BÐ Thu muèn mét lÇn n÷a mêi «ng S¸u vµo ¨n c¬m, mµ nã ®ang bùc tøc vµ cè tr¸nh gäi tiÕng “ba”.
Tiết 123:
Nghĩa tường minh và hàm ý
3. Bài 3:
Chỉ ra hàm ý trong khổ thơ cuối bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh"
".Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi."
§¸p ¸n:
Khi con người ta đã đứng tuổi, đã trải nghiệm và từng trải nhiều thì càng vững vàng, càng bình tĩnh,bản lĩnh hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh cuộc đời.
4. Bài 4: Bài tập tình huống
Tiết 123:
Nghĩa tường minh và hàm ý
Hướng dẫn về nhà:
- Học bài , xem lại và hoàn thành các bài tập
- Tìm thêm các tình huống trong đời sống mà ở đó người nói có sử dụng hàm ý
- Chuẩn bị bài: Nghũ luaọn ve� moọt ủoaùn thụ, baứi thụ
chúc các thầy cô và các em mạnh khỏe!