Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

`
Về dự giờ ngữ văn
Chào mừng các thầy giáo , cô giáo
GIÁO VIÊN : NGUYỄN TRƯỜNG THƠ
TỔ : KHOA HỌC XÃ HỘI
KiỂM TRA BÀI CŨ
Tìm thành phần gọi – đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết
từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa
người gọi và người đáp là quan hệ gì?
bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào
thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại
phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho
nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Này : dùng để gọi.
Vâng : dùng để đáp.
Quan hệ giữa người gọi và người đáp: trên – dưới.
Này,
Vâng
“ Trống vào lớp đã 10 phút Hiếu mới hớt hải chạy vào.
Thầy giáo nhìn đồng hồ, nói: . . .”
Em chọn trường hợp nào sau đây để điền vào chỗ (. . .)
(1). Em đến trễ 10 phút rồi đấy.
(2). Em có biết bây giờ là mấy giờ không ?
TÌNH HUỐNG
Nghĩa tường minh
Nghĩa hàm ý
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý
1. Ngữ liệu: (SGK : 74 - 75)
2. Nhận xét:
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói
to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh
chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền,
tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi
đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để
người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy
chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn
sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ
ửng,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)


- Anh thanh niên muốn nói: anh
rất tiếc thời gian còn lại quá ít.
- Anh thanh niên không nói thẳng
điều đó vì ngại ngùng, vì muốn
che dấu tình cảm của mình.
- Câu nói thứ hai không có ẩn ý gì.
3. Kết luận:
Ý thông báo không được diễn đạt
trực tiếp bằng từ ngữ trong câu mà
được suy ra nhờ văn cảnh và từ ngữ
trong câu.
Hàm ý
Ý thông báo được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong lời nói.
Nghĩa tường minh.
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý
1. Ngữ liệu: (SGK : 74 - 75)
2. Nhận xét:
3. Kết luận: (Ghi nhớ - SGK 75)
Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng
từ ngữ trong câu.
Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng
từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
BÀI TẬP NHANH
Câu tục ngữ:
Không thầy đố mày làm nên.
Uống nước nhớ nguồn.
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
? Theo em, câu nào được hiểu theo nghĩa tường minh,
câu nào có nghĩa hàm ý.
Nghĩa tường minh.
Nghĩa hàm ý.
Nghĩa hàm ý.
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: (SGK – 75)
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền,tay cầm một cái làn. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)


Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: (SGK – 75)
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: chưa muốn chia tay.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:…mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi --> Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỉ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: (SGK – 75)
2. Bài tập 2: (SGK – 75)
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Hàm ý: Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: (SGK – 75)
2. Bài tập 2: (SGK – 75)
3. Bài tập 3: (SGK – 75, 76)
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:

Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
- Cơm chín rồi!
Chứa hàm ý là: “Ông vô ăn cơm đi.”
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý
1. Ngữ liệu: (SGK : 74 - 75)
2. Nhận xét:
3. Kết luận: (Ghi nhớ - SGK 75)
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: (SGK – 75)
2. Bài tập 2: (SGK – 75)
3. Bài tập 3: (SGK – 75, 76)
Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
- Anh thanh niên muốn nói: anh rất tiếc thời gian còn lại quá ít.
- Anh thanh niên không nói thẳng điều đó vì ngại ngùng, vì muốn che dấu tình cảm của mình.
- Câu nói thứ hai không có ẩn ý gì.
Chọn đáp án đúng nhất trong các câu sau.
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.
2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
BÀI TẬP CỦNG CỐ

h­íng dÉn vÒ nhµ




Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh và hàm ý.
Rèn luyện kĩ năng dùng hàm ý và hiểu hàm ý.
- Làm bài tập 4 (SGK trang 76)
- Soạn bài: Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
TRÂN TRỌNG CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH!
GIÁO VIÊN: NGUYỄN TRƯỜNG THƠ
TỔ : KHOA HỌC XÃ HỘI