Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý
Chia sẻ bởi Phan Thị Kiều Nga |
Ngày 08/05/2019 |
26
Chia sẻ tài liệu: Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý thuộc Ngữ văn 9
Nội dung tài liệu:
`
VỀ DỰ GIỜ
NGỮ VĂN
Nhiệt liệt chào mừng quý đồng nghiệp
Hội giảng Huyện Mỏ Cày Bắc
KiỂM TRA BÀI CŨ
Tìm thành phần gọi – đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết
từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa
người gọi và người đáp là quan hệ gì?
bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào
thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại
phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho
nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Này : dùng để gọi.
Vâng : dùng để đáp.
Quan hệ giữa người gọi và người đáp: trên – dưới.
Này,
Vâng
“ Trống vào lớp đã 10 phút Hiếu mới hớt hải chạy vào.
Thầy giáo nhìn đồng hồ, nói: . . .”
Em chọn trường hợp nào sau đây để điền vào chỗ (. . .)
(1). Em đến trễ 10 phút rồi đấy.
(2). Em có biết bây giờ là mấy giờ không ?
TÌNH HUỐNG
Nghĩa tường minh
Nghĩa hàm ý
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK : 74 - 75)
Nhận xét:
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói
to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh
chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền,
tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi
đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để
người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy
chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn
sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ
ửng,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
- Anh thanh niên muốn nói: anh
rất tiếc thời gian còn lại quá ít.
- Anh thanh niên không nói thẳng
điều đó vì ngại ngùng, vì muốn
che dấu tình cảm của mình.
- Câu nói thứ hai không có ẩn ý gì.
2. Kiến thức cần nhớ:
Ý thông báo không được diễn đạt
trực tiếp bằng từ ngữ trong câu mà
được suy ra nhờ văn cảnh và từ ngữ
trong câu.
Hàm ý
Ý thông báo được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong lời nói.
Nghĩa tường minh.
I. Phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK : 74 - 75)
2. Kiến thức cần nhớ: (Ghi nhớ - SGK 75)
Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
BÀI TẬP NHANH
Câu tục ngữ:
Không thầy đố mày làm nên.
Uống nước nhớ nguồn.
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
? Theo em, câu nào được hiểu theo nghĩa tường minh,
câu nào có nghĩa hàm ý.
Nghĩa tường minh.
Nghĩa hàm ý.
Nghĩa hàm ý.
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: (SGK – Tr. 75)
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi dứng dậy Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
1. Giải đáp bài tập 1:
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: chưa muốn chia tay.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:…mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỷ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
II. Luyện tập
2. Bài tập 2: (SGK – 75)
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Hàm ý: Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
II. Luyện tập
3. Bài tập 3: (SGK – 75, 76)
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
- Cơm chín rồi!
Chứa hàm ý là: “Ông vô ăn cơm đi.”
Có người hỏi:
– Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
– Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
– Hà, nắng gớm, về nào …
Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
Câu nói đánh trống lảng, không có hàm ý.
II. Luyện tập
4. Bài tập 4 a: (SGK –76) Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?
– Hà, nắng gớm, về nào …
câu nói dở dang, chưa trọn ý hay không muốn nói hết ý.
– Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
– Thầy nó ngủ rồi à?
– Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
– Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
– Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi hiu hắt.
– Tôi thấy người ta đồn…
II. Luyện tập
4. Bài tập 4 b: (SGK –76)
Bài tập Ứng dụng
Một người bạn có nhã ý mời em dự sinh nhật. Nhưng em lại không muốn đến
(hoặc không thể đến)
Trong giao tiếp hàng ngày khi nào dùng câu nói có nghĩa hàm ý, khi nào dùng câu nói có nghĩa tường minh?
Trong trường hợp trên, theo em, nên dùng hàm ý hay câu có nghĩa tường minh?
Em sẽ nói thế nào?
Hãy chọn đáp án đúng nhất trong những câu sau:
1. Hăm � lă ph?n th�ng bâo:
Trâi ngu?c v?i nghia tu?ng minh.
?n d?ng sau nghia tu?ng minh.
Kh�ng di?n d?t tr?c ti?p b?ng t? ng? trong cđu.
Du?c di?n d?t tr?c ti?p trong cđu.
2. D�ng hăm � trong tru?ng h?p năo sau dđy?
Khi kh�ng bi?t di?n d?t r� �
Khi kh�ng mu?n n�i r� �.
Khi kh�ng mu?n ngu?i nghe hi?u �.
Khi mu?n ch?m d?t cu?c tho?i.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Liên hệ thực tế để sử dụng hàm ý một cách hợp lý, hiệu quả khi nói và viết.
Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh và hàm ý & Làm bài tập 4 (SGK tr. 76)
Soạn bài mới:
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý [TT]
Soạn kỹ bài thơ: “MÂY VÀ SÓNG”
Đọc bài thơ (tr. 86 +87)
Đọc & tìm hiểu về Ta-Go
Chân thành cảm ơn các em học sinh đã tích cực phát biểu ý kiến xây dựng bài
VỀ DỰ GIỜ
NGỮ VĂN
Nhiệt liệt chào mừng quý đồng nghiệp
Hội giảng Huyện Mỏ Cày Bắc
KiỂM TRA BÀI CŨ
Tìm thành phần gọi – đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết
từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa
người gọi và người đáp là quan hệ gì?
bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào
thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại
phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho
nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Này : dùng để gọi.
Vâng : dùng để đáp.
Quan hệ giữa người gọi và người đáp: trên – dưới.
Này,
Vâng
“ Trống vào lớp đã 10 phút Hiếu mới hớt hải chạy vào.
Thầy giáo nhìn đồng hồ, nói: . . .”
Em chọn trường hợp nào sau đây để điền vào chỗ (. . .)
(1). Em đến trễ 10 phút rồi đấy.
(2). Em có biết bây giờ là mấy giờ không ?
TÌNH HUỐNG
Nghĩa tường minh
Nghĩa hàm ý
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK : 74 - 75)
Nhận xét:
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói
to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh
chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền,
tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi
đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để
người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy
chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn
sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ
ửng,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
- Anh thanh niên muốn nói: anh
rất tiếc thời gian còn lại quá ít.
- Anh thanh niên không nói thẳng
điều đó vì ngại ngùng, vì muốn
che dấu tình cảm của mình.
- Câu nói thứ hai không có ẩn ý gì.
2. Kiến thức cần nhớ:
Ý thông báo không được diễn đạt
trực tiếp bằng từ ngữ trong câu mà
được suy ra nhờ văn cảnh và từ ngữ
trong câu.
Hàm ý
Ý thông báo được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong lời nói.
Nghĩa tường minh.
I. Phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK : 74 - 75)
2. Kiến thức cần nhớ: (Ghi nhớ - SGK 75)
Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
TIẾT 123 : NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
BÀI TẬP NHANH
Câu tục ngữ:
Không thầy đố mày làm nên.
Uống nước nhớ nguồn.
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
? Theo em, câu nào được hiểu theo nghĩa tường minh,
câu nào có nghĩa hàm ý.
Nghĩa tường minh.
Nghĩa hàm ý.
Nghĩa hàm ý.
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: (SGK – Tr. 75)
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi dứng dậy Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
1. Giải đáp bài tập 1:
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: chưa muốn chia tay.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:…mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỷ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
II. Luyện tập
2. Bài tập 2: (SGK – 75)
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Hàm ý: Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
II. Luyện tập
3. Bài tập 3: (SGK – 75, 76)
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
- Cơm chín rồi!
Chứa hàm ý là: “Ông vô ăn cơm đi.”
Có người hỏi:
– Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
– Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
– Hà, nắng gớm, về nào …
Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
Câu nói đánh trống lảng, không có hàm ý.
II. Luyện tập
4. Bài tập 4 a: (SGK –76) Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?
– Hà, nắng gớm, về nào …
câu nói dở dang, chưa trọn ý hay không muốn nói hết ý.
– Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
– Thầy nó ngủ rồi à?
– Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
– Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
– Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi hiu hắt.
– Tôi thấy người ta đồn…
II. Luyện tập
4. Bài tập 4 b: (SGK –76)
Bài tập Ứng dụng
Một người bạn có nhã ý mời em dự sinh nhật. Nhưng em lại không muốn đến
(hoặc không thể đến)
Trong giao tiếp hàng ngày khi nào dùng câu nói có nghĩa hàm ý, khi nào dùng câu nói có nghĩa tường minh?
Trong trường hợp trên, theo em, nên dùng hàm ý hay câu có nghĩa tường minh?
Em sẽ nói thế nào?
Hãy chọn đáp án đúng nhất trong những câu sau:
1. Hăm � lă ph?n th�ng bâo:
Trâi ngu?c v?i nghia tu?ng minh.
?n d?ng sau nghia tu?ng minh.
Kh�ng di?n d?t tr?c ti?p b?ng t? ng? trong cđu.
Du?c di?n d?t tr?c ti?p trong cđu.
2. D�ng hăm � trong tru?ng h?p năo sau dđy?
Khi kh�ng bi?t di?n d?t r� �
Khi kh�ng mu?n n�i r� �.
Khi kh�ng mu?n ngu?i nghe hi?u �.
Khi mu?n ch?m d?t cu?c tho?i.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Liên hệ thực tế để sử dụng hàm ý một cách hợp lý, hiệu quả khi nói và viết.
Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh và hàm ý & Làm bài tập 4 (SGK tr. 76)
Soạn bài mới:
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý [TT]
Soạn kỹ bài thơ: “MÂY VÀ SÓNG”
Đọc bài thơ (tr. 86 +87)
Đọc & tìm hiểu về Ta-Go
Chân thành cảm ơn các em học sinh đã tích cực phát biểu ý kiến xây dựng bài
* Một số tài liệu cũ có thể bị lỗi font khi hiển thị do dùng bộ mã không phải Unikey ...
Người chia sẻ: Phan Thị Kiều Nga
Dung lượng: |
Lượt tài: 0
Loại file:
Nguồn : Chưa rõ
(Tài liệu chưa được thẩm định)