Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Chào mừng các thầy cô giáo
và các em học sinh!
Giáo viên : TRần Thị Thanh Thùy
Phòng giáo dục thị xã nghĩa lộ
Trường THCS nguyễn quang Bích
* Kiểm tra bài cũ :
1. Về mặt nội dung có những cách liên kết nào?
3. Đọc đoạn văn và trả lời câu hỏi : Về hình thức, tác giả đã lựa chọn phép liên kết nào trong đoạn văn?
C.
" Mùa thu đã về thật rồi. Nắng thu vàng óng trải dài trên những con đuờng làng. Gió thu nhè nhẹ thoang thoảng mùi huơng cốm"

A. Liên kết chủ đề C. Liên kết chủ đề và liên kết hình thức
B. Liên kết lô-gíc D. Liên kết chủ đề và liên kết lô-gíc
D
2. Về mặt hình thức đoạn văn có thể liên kết bằng một số biện pháp chính nào?

D
Tiết 123 :
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
* Mẫu / SGK/ 74, 75
- Lời nói của anh thanh niên :
Câu 1 : Anh muốn nói : anh cảm thấy rất tiếc khi thời gian trôi quá nhanh.
Câu 2 : Thông báo cho cô kĩ sư biết cô còn quên chiếc khăn mùi soa.
-> Sử dụng hàm ý
-> Nghĩa tường minh
* Ghi nhớ/ SGK/ 75
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn
và quay vội đi.
Đoạn trích :

Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già .


Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư

(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
- � ! C� c�n qu�n chi�c m�i soa ��y n�y !
mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn
và quay vội đi.
* Bài tập tình huống :
Trống vào lớp 10 phút, Sơn hớt hải chạy vào.
Sơn : Xin phép thầy cho em vào lớp ạ !
Thầy giáo : (nhìn đồng hồ) Em đến trễ 10 phút rồi đấy.
Đúng lúc đó Hưng cũng chạy đến.
Hưng : Xin phép thầy cho em vào lớp ạ !
Thầy giáo ( nhìn đồng hồ ) : Em có đồng hồ không ?
1. Câu "Em đến trễ 10 phút rồi đấy !" thông báo
A. Em đã đến lớp muộn.
B. Em đã đến lớp muộn 10 phút.
C. 10 phút nữa em hãy vào lớp.
2. Câu "Em có đồng hồ không?" chứa hàm ý :
A. Em đã đến lớp muộn.
B. Em có hay không có đồng hồ.
C. Em hãy đi mua ngay đồng hồ.
B.
A.
Trong tình huống trên câu nói nào của thầy giáo được hiểu theo nghĩa tường minh, câu nào chứa hàm ý?
Tiết 123 :
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
* Ghi nhớ/ SGK/ T 75
II. Luyện tập :
* Bài tập 2/ SGK/ 75
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái :
- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè : ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra món nước chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
( Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa )
- Hàm ý : Ông họa sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
? Xác định hàm ý trong câu in đậm.
Tiết 123 :
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
* Ghi nhớ/ SGK/ T 75
II. Luyện tập :
* Bài tập 2/ SGK/ 75
* Bài tập 3 / SGK/ 75,76
1. Câu chứa hàm ý trong đoạn văn :
A. Vô ăn cơm !
B. Cơm chín rồi !
C. Cả A và B.
2. Câu "Cơm chín rồi" chứa hàm ý :
A. Ông vô ăn cơm đi.
B. Thông báo cơm đã chín.
C. Đã đến giờ ăn cơm.
3. Tại sao bé Thu lại nói trống không trong tình huống trên :
A. Bé Thu là một cô bé hư.
B. Đây là cách nói của người dân Nam Bộ
C. Bé Thu là một cô bé bướng bỉnh, chỉ nhận ba khi biết chắc đó là ba của mình.

? Khoanh tròn vào đáp án câu trả lời em cho là đúng nhất.
Tiết 123 :
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
* Ghi nhớ/ SGK/ T 75
II. Luyện tập :
* Bài tập 2/ SGK/ 75
* Bài tập 3 / SGK/ 75,76
* Bài tập 4/ SGK/ 76
a. Hà, nắng gớm, về nào.
-> Là câu nói không có hàm ý chỉ là lời nói lảng.
b. Tôi thấy người ta đồn.
-> Là câu nói không có hàm ý chỉ là lời nói dở dang.
a. Có người hỏi :
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to :
- Hà, nắng gớm, về nào.
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
( Kim Lân, Làng )
b. - Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thầy người ta đồn.
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
( Kim Lân, Làng )
? Đọc và cho biết câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao?
Tiết 123 :
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
* Ghi nhớ/ SGK/ T 75
II. Luyện tập :
* Bài tập 2/ SGK/ 75
* Bài tập 3 / SGK/ 75,76
* Bài tập 4/ SGK/ 76
* Bài tập thêm :
? Đặt tình huống có sử dụng hàm ý.
Ví dụ : Cùng một câu "Trời sắp mưa rồi đấy !"
Có thể hiểu hàm ý :
Ra c�t qu�n �o v�o.

Mang áo mưa đi.
Đừng đi nữa.
? Kể chuyện có sử dụng hàm ý.
? Hãy chọn đáp án đúng nhất trong những câu sau:
1. Nghĩa tường minh là phần thông báo :
A. Được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
B. Được suy ra từ các từ ngữ trong câu.
C. Ẩn sau hàm ý.
D. Cả A và B.
2. Hàm ý là phần thông báo:
A. Trái ngược với nghĩa tường minh.
B. Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
C. Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu mà được suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. Được diễn đạt trực tiếp trong câu.
3. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Hướng dẫn tự học
- Học thuộc ghi nhớ/ SGK/75
- Hoàn thiện các bài tập.
- Sưu tầm các tình huống, những câu chuyện sử dụng hàm ý.
- Đọc và tìm hiểu bài "Nghĩa tường minh và hàm ý" ( tiếp theo )