Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Xin chào mừng quý thầy cô về dự tiết Héi giảng môn Ngữ văn
Lớp 9
Giáo viên : Nguyễn Xu©n NghÜa
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Trời ơi chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ví dụ
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên.Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn đến trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
Theo Nguyễn thành Long Lặng lẽ Sa Pa
1.Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu.
2. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt một cách trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Khi người nói không thể hoặc không muốn nói trực tiếp.
+ Không muốn bộc lộ cảm xúc hoặc tế nhị kín đáo bộc lộ cảm xúc của mình.
+ Không chịu trách nhiệm về hàm ý chứa trong câu nói của mình.
Vì ngại ngùng vì muốn che giấu tình cảm của mình
Ví dụ . Người có Quốc tịch Việt Nam là công dân nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (điều 4 luật Quốc tịch 1998)
Không sử dụng hàm ý.
Hoàn cảnh sử dụng tường minh và hàm ý:
+ Trong văn bản nghệ thuật và giao tiếp hàng ngày thì có thể sử dụng cả nghĩa tường minh và hàm ý.
+ Trong văn bản hành chính công vụ và văn bản khoa học chỉ sử dụng nghĩa tường minh.
Luyện tập
BT1. Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Trời ơi chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên.Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn đến trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
a. Câu nào cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
b. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa?
Cô gái ngượng vì định kín đáo để khăn lại làm vật kỉ niệm cho anh thanh niên nhưng anh lại quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại
BT2: Đọc đoạn trích sau và cho biết hàm ý các câu in đậm:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họavà cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Trả lời: Ông hoạ sĩ già cần nước chè, ở Lào Cai đi sớm quá nên chưa kịp uống.
Luyện tập
Luyện tập
BT3: Đọc đoạn trích sau và tìm hàm ý trong câu in đậm v� cho bi?t n?i dung c?a h�m � dĩ ?

Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh. Nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
Câu " Cơm chín rồi !" có chứa hàm ý , đó là "Ông vô ăn cơm đi!"
Luyện tập
BT: 4
a. Hà, nắng gớm, về nào.
Câu này không chứa hàm ý. Vì câu này câu độc thoại để ông Hai tự nói với mình.

b. Tôi thấy người đồn.
Câu này không chứa hàm ý. Vì câu này câu đối thoại bị bỏ lửng.




Kính chúc quý thầy cô và các em học sinh mạnh khoẻ