Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Kiểm tra bài cũ:


Nêu các cách liên kết câu và liên kết đoạn .
Trả lời
Có hai cách liên kết câu và liên kết đoạn:
- Về nội dung :
+Liên kết chủ đề
+Liên kết lô – gic
- Về hình thức :
+Phép lặp từ ngữ
+Phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng
+Phép thế
+Phép nối
Chào mừng các thầy cô môn Văn cụm II về dự giờ thăm lớp hôm nay
Nghĩa tường minh và hàm ý
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Theo Nguyễn Thành Long – Lặng Lẽ Sa Pa)
Nghĩa tường minh và hàm ý

Câu hỏi:

1. Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái ?

Trả lời

- Anh thanh niên muốn bày tỏ sự tiếc nuối của mình khi phải chia tay với mọi người.
- Anh không nói thẳng vì ngại và tế nhị.
Nghĩa tường minh và hàm ý
Trả lời
Câu này không có chứa hàm ý
Câu hỏi
2.Câu nói :“Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !” của anh thanh niên có ẩn ý gì không ?
Nghĩa tường minh và hàm ý
Ghi nhớ
Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Nghĩa tường minh và hàm ý
Luyện tập
a. Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy ?
1. Đọc lại đoạn văn và trả lời câu hỏi
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn.
Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư
mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Theo Nguyễn Thành Long – Lặng Lẽ Sa Pa)

b. Tìm nhừng từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ đó giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa ?
Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
Nghĩa tường minh và hàm ý
2. Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây :
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái :
- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè : ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Trả lời
Khi đi ông họa sĩ chưa uống nước chè, anh hãy về chuẩn bị để tiếp khách
Luyện tập
Nghĩa tường minh và hàm ý
3. Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm !
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”.
Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng – Chiếc Lược Ngà)
Bé Thu muốn giục ông Sáu vô ăn cơm nhưng nó cố tình tránh gọi tiếng ba
Luyện tập
Nghĩa tường minh và hàm ý
4. Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân) cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao ?
a. Có người hỏi :
Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?
Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to :
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lãng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
b. – Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Gì ?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn...
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Một câu nói lãng để tránh
những người đàn bà tản cư
Không có hàm ý
Đây là một lời nói chưa
hết ý bị ông Hai ngắt lời
Không có hàm ý
Luyện tập
Nghĩa tường minh và hàm ý

Vợ : Tôi mà biết anh như thế này thì thà tôi lấy quỷ Sa
Tăng còn sướng hơn.
Anh còn tệ hơn quỷ Sa Tăng
Chồng: Ủa, lạ nhỉ ? Bộ ở dưới âm ty địa ngục
người ta cho phép họ hàng lấy nhau à ?
5.Đọc chuyện vui : “Đối đáp”, tìm hàm ý.
Em cũng là quỷ Sa Tăng
Luyện tập
Nghĩa tường minh và hàm ý