Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Bài giảng điện tử
Ngữ văn 9
Trường THCS Thạnh Mỹ Tây
Giáo viên: Nguyễn Thị Kim Anh
KIỂM TRA BÀI CŨ
? Phân tích các câu thơ nói lên con được lớn lên trong tình yêu thương của cha mẹ , trong sự đùm bọc của quê hương ?
? Người cha nói với con về những đức tính cao đẹp gì của người "đồng mình" , từ đó nhắc nhở con điều gì?
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Tiết 123 :
1. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
Đọc đoạn trích sau:

Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên.Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn đến trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
? Qua câu "Trời ơi , chỉ còn có năm phút !" , em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái ?
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
=>Anh thanh niên muốn nói thêm rằng : "Anh rất tiếc" nhưng anh không muốn nói thẳng điều đó có thể vì ngại ngùng , vì muốn che giấu tình cảm của mình .
? Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không ?
=>Không chứa ẩn ý
1.Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu.
2. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt một cách trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
? Vậy em hiểu nghĩa tường minh là gì ? hàm ý là gì ?
II/. Luyện tập :
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
1/. Tìm ý trong các câu sau:
a) Câu "Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy ." đặc biệt là cụm từ tặc lưỡi
b) Trong câu cuối đoạn văn , những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc mùi soa là :
- Mặt đỏ ửng ( ngượng )
- Nhận lại chiếc khăn ( không tránh được );
- Quay vội đi ( quá ngượng ).
2/ Đọc đoạn trích sau và cho biết hàm ý các câu in đậm:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họavà cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
II/. Luyện tập :
2/. Hàm ý câu in đậm :
Hàm ý câu in đậm là "Ông họa sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy"
3/ Đọc đoạn trích sau và tìm hàm ý trong câu in đậm:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh. Nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
II/. Luyện tập :
3/. Tìm câu chứa hàm ý - cho biệt nội dung hàm ý :
Câu " Cơm chín rồi !" có chứa hàm ý , đó là "Ông vô ăn cơm đi!"
4/ Xác định hàm ý các câu in đậm:
a. Hà, nắng gớm, về nào.
b. Tôi thấy người ta đồn.
II/. Luyện tập
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
4/. Câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không :
Những câu in đậm không chứa hàm ý .
* Lưu ý: Hàm ý phụ thuộc vào tình huống giao tiếp, tức cùng một câu nói nhưng trong những tình huống khác nhau thì hàm ý sẽ khác nhau.
Ví dụ: Trời sắp mưa rồi đấy!
Hàm ý: - Lấy quần áo vào.
- Nhớ mang áo mưa theo.
- Đừng đi, kẻo ướt.
- ...

NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
CỦNG CỐ
- Hãy cho biết thế nào là nghĩa tường minh?Thế nào là nghĩa hàm ý ?
-Câu nào sau đây mang nghĩa hàm ý ?
a/Cô ấy rất đẹp .
b/Tôi không đi
c/Đẹp gì mà đẹp
d/Me chua quá!
HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI
- Thuộc bài học
- Chuẩn bị bài : Nghị luận về một đoạn thơ , bài thơ
+ Đọc văn bản sgk
+ Trả lời câu hỏi sau đoạn trích
+ Chuẩn bị phần luyện tập