Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

về dự giờ thăm lớp !
KÝnh chµo c¸c thÇy c«
Giáo viên dạy : Bùi Thị Thuý
Trường THCS Cao Nhân

Kiểm tra bài cũ :
Tạo một cuộc thoại có thành phần biệt lập đã học ?
Tiết 123 : Nghĩa tường minh và hàm ý


- Trời ơi , chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già .
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
- Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót !
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
- Tiếc quá, không còn đủ thời gian để trò chuyện.
- Thế là tôi lại thui thủi một mình .
- Giá mà nhà hoạ sĩ và cô gái ở lại thêm một thời gian nữa thì hay biết mấy.
- Tôi không muốn chia tay mọi người.
Nghi~a được hiểu trực tiếp từ những từ ngữ diễn đạt.
- Nghĩa không được hiểu trực tiếp từ các từ ngữ, người đọc, người nghe phải suy ra từ những từ ngữ ấy.
- Anh th«ng b¸o thêi gian chØ cßn cã n¨m phót.
Câu này không có hàm ý mà chỉ diễn đạt sự việc thông báo cho cô kĩ sư bỏ quên chiếc khăn mùi soa mà thôi => Nghĩa này được thông báo trực tiếp bằng từ ngữ trong lời nói. => Nghĩa tường minh .
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Tìm hàm ý trong bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương ? Nhờ đâu em tìm được hàm ý ?
Tác dụng của hàm ý : Lời nói thêm tế nhị, lịch sự ; cách diễn đạt ngắn gọn, hàm súc, đa nghĩa.
Bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương có hàm ý nói về vẻ đẹp hình thể, tâm hồn và số phận gian truân, vất vả của người phụ nữ xưa thông qua tả thực bánh trôi nước và cách làm bánh.
*Lưu ý : Xác định hàm ý không được suy diễn tùy tiện, phải căn cứ vào ngữ cảnh cụ thể, căn cứ vào nghĩa tường minh.

1 :
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, vừa kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn anh lấy chiếc khăn tay còn tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và vội quay đi.
Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, vừa kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn anh lấy chiếc khăn tay còn tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và vội quay đi.
thảo luận nhóm : (2`)
Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn ? Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc khăn mùi soa ?
+ Những từ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc khăn mùi soa :
+ mặt đỏ ửng ( ngượng ngùng )
+ nhận lại chiếc khăn (không tránh được, hành động thay cho lời cảm ơn )
+ quay vội đi (lu?ng tu?ng, bối rối, không dám nhìn anh thanh niên)
=> Qua các hình ảnh này có thể thấy cô gái đang bối rối, vụng về vì ngượng. Cô ngượng vì định kín đáo để khăn lại làm kỉ vật cho người thanh niên thế mà anh lại quá thật thà tưởng cô bỏ quên, nên gọi cô để trả lại.
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái :
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè : ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
(Nguyễn Thành Long - Lặng lẽ Sa Pa )
2.Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau :
- Hàm ý của câu in đậm là : bác lái xe muốn giới thiệu anh thanh niên với ông họa sĩ và cô kĩ sư, hai người muốn được lên thăm nhà anh, để anh được giao tiếp với mọi người cho đỡ cô đơn.
-> Bác lái xe rất tế nhị.
->ThÓ hiÖn sù quan t©m cña b¸c l¸i xe víi mäi ng­êi nhÊt
lµ víi anh thanh niªn, t¹o c¬ héi gÆp gì cho c¸c nh©n vËt.

3 : Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý .
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :
- Vô ăn cơm ! Anh sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi " Ba vô ăn cơm ". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra :
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại .
( Nguyễn Quang Sáng -Chiếc lược ngà )
" Cơm chín rồi ! " có chứa hàm ý : " Ông vô ăn cơm đi ".
? Bộc lộ thái đội ương ngạnh, cương quyết không chịu gọi ba của bé Thu.
4 : Đọc các đoạn trích SGK và cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao ?
Các câu in đậm :
- Hà nắng gớm , về nào .


b. - Tôi thấy người ta đồn .
-> Câu nói lảng ( đánh trống lảng) nói sang chuyện khác tránh đề
tài đang bàn.
-> Câu nói dở dang.
? Không chứa hàm ý.

Thi sử dụng và giải đoán hàm ý !
Trò
chơi


ai
nhanh
trí
hơn
+ Hình thức:
- Mỗi lượt chơi có hai người được tham gia trò chơi.
- Người thứ nhất chọn ngôi sao có chứa hàm ý và diễn đạt hàm ý đó bằng lời nói - người thứ hai tự giải đoán hàm ý và trả lời cũng bằng hàm ý.
+ Thể lệ:
- Chỉ được diễn đạt hàm ý thông qua nghĩa tường minh ( Nếu vi phạm sẽ không được tính điểm).
Thời gian cho mỗi lần hỏi ( hoặc trả lời) là 30``.
Nếu diễn đạt hàm ý chưa thành công, có thể điều chỉnh hàm ý (tối đa) bằng lượt lời thứ 2.

Muốn mượn cái bút .
A: ồ ! Bút của mình hỏng rồi ! Cậu có còn cái nào nữa không?
B: May quá ! Tớ có mang thêm một cái đây này !

Muốn ngồi nhờ bàn với bạn


Muốn đi nhờ xe về nhà

Muốn bày tỏ thái độ phê bình khi bạn mắc lỗi đi học muộn
Nắm chắc nội dung bài học, làm đầy đủ các bài tập.
Vận dụng và giải đoán hàm ý trong khi nói hoặc viết.
- Chuẩn bị bài : " Nghị luận về một đoạn thơ bài thơ ": Đọc kĩ, trả lời các câu hỏi, suy nghĩ cho nội dung luyện tập)

Hướng dẫn về nhà - chuẩn bị bài sau :
Trân trọng cảm ơn và Kính chào tạm biệt
thầy cô cùng các em !
Hẹn gặp lại !