Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
1
Chào mừng quý thầy cô và các em HS
đến dự tiết hội giảng cấp huyện
Năm học 2011-2012
bài giảng ngữ văn 9
TIếT 123
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
2
Do?N trích
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
Mẫu 1
2
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
4
Đoạn trích :
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già .
Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Được diễn đạt trực tiếp
Cảm xúc nuối tiếc vì thời gian còn quá ít
Không được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong câu
Hàm ý
Nghĩa tường minh
Thông báo thời gian "chỉ còn năm phút" là phải chia tay.
bằng từ ngữ trong câu
Câu mang nghĩa tường minh
3
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
5
So sánh nghĩa tường minh và hàm ý
Giống nhau:
Đều là ph?n thụng bỏo c?a ngu?i núi g?i d?n ngu?i nghe
Khác nhau:
Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy

Phân biệt
Hàm ý
Nghĩa tường minh
4
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
6
Giống nhau:
Nghĩa tường minh
Hàm ý
Khác nhau:
Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy

Phân biệt
So sánh nghĩa tường minh và hàm ý
Đều là ph?n thụng bỏo c?a ngu?i núi g?i d?n ngu?i nghe
5
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
7
ANH: Các bạn đã làm bài tập cô giao chưa?
HÀ: Tối qua mình bận quá
CƯỜNG: M×nh đã làm xong rồi.
6
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
8
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
9

a) Tìm nội dung của hàm ý trong những câu thơ sau, cho biết dựa vào đâu để tìm được hàm ý đó?
S?m cung b?t b?t ng?
Trờn h�ng cõy d?ng tu?i
(Sang thu- H?u Th?nh)

b) Cho biết cách nói hàm ý còn có thể được dùng trong lĩnh vực nào?
Tỏc d?ng c?a vi?c s? d?ng h�m ý dú?
Mẫu 2
7
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
10
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
11
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
ĐỌC ĐOẠN TRÍCH
a). Tỡm cõu ch?a h�m ý v� n?i dung h�m ý trong do?n trớch
b). Việc sử dụng hàm ý đó có hiệu quả không? Vì sao? T? dú rút ra kết luận gì về việc sử dụng h�m ý?
c). Nếu chỉ dựa vào câu: "Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: - Cơm chín rồi!" thì có tìm được hàm ý hay không? Từ đó rút ra kết luận gì về việc giải đoán hàm ý?
Mẫu 3
8
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
Bài tập 1 /sgk.75:
9
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
13
Bài tập 2 /sgk.75:
Hãy cho biết hàm ý của câu in màu đỏ trong đoạn trích sau đây:

Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
10
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
14
Bài tập 4 (SGK .T 76): Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?
a. Có người hỏi:
- Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào …
Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo..
(Không chứa hàm ý)
b/ – Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
Thầy nó ngủ rồi à?
Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
(Không chứa hàm ý)
11
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
15
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
16
Đọc truyện cười sau đây

Chàng Ngốc được vợ giao cho đi chăn đàn bò 10 con. Chiều tối, anh ta cưỡi lên lưng một con và lùa đàn bò về. Đến cổng, anh ta dừng lại đếm xem có đủ bò không nhưng đếm đi đếm lại v?n chỉ thấy có 9 con . Hoảng quá, anh ta thất thanh gọi vợ. Chị vợ lật đật chạy ra hỏi :
- Có chuyện gì mà mình kêu hốt hoảng thế.
Anh chàng mếu máo:
- Mình ơi, tôi làm mất... 1 con bò rồi.
Chị vợ nhìn nhanh đàn bò rồi cười: " Tưởng gì, thừa một con thì có!".
Thừa một con
a). Tìm câu có hàm ý, nêu nội dung của hàm ý
b). Cho biết hàm ý đó có tác dụng gì?
12
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
17
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
18
hướng dẫn học ở nhà
Vẽ lại bản đồ tư duy khái quát nội dung bài theo ý tưởng của các em
Hoàn thiện các bài tập vào vở?
3. Tìm thêm các tình huống trong đời sống có sử dụng hàm ý.
4. So?n b�i: Nghĩa tường minh và hàm ý( tiếp).
14
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
Lê Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
19
Lê Thị Thanh
Năm học 2011 - 2012
CHúC
CáC
THầY
CÔ
MạNH
KHOẻ
CÔNG
TáC
TốT
CHúC
CáC
EM
CHĂM
NGOAN
HọC
GIỏI
xin chân thành
cảm ơn!
15