Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Chào mừng quý thầy cô giáo
về dự giờ thăm lớp
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý:
1. Tìm hiểu ví dụ: (sgk/74.75)
Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy
tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái
làn.Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở
lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới
trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay
vội đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
 Anh rất tiếc là không còn nhiều thời gian để chuyện trò.

(Anh thanh niên không nói thẳng có thể vì ngại ngùng,
vì muốn che giấu tình cảm của mình).
 Câu nói này không có ẩn ý gì.
TIẾT 123
---> Hàm ý
---> Nghĩa tường minh
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý

Không thầy đố mày làm nên.
Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
Theo em, câu nào được hiểu theo nghĩa tường minh, câu nào có hàm ý.
=>Nghĩa tường minh
=>Hàm ý
Bài tập nhanh
Cho biết hàm ý trong câu sau:

Bây giờ mới 11 giờ.
=> Hàm ý là: muộn rồi,nhanh lên
Bây giờ đã 11 giờ.
=> Hàm ý là: còn sớm, cứ từ từ
Thảo luận nhóm
Cho biết hàm ý trong câu sau:

Nhóm 1+2:
Hôm nay chỉ có 5 bài tập về nhà thôi.
Nhóm 3+4:
Hôm nay có những 5 bài về nhà.
Nhóm 1+2:
Hôm nay chỉ có 5 bài tập về nhà thôi.
Hàm ý: ít bài tập về nhà, có nhiều thời gian làm việc khác.
Nhóm 3+4:
Hôm nay có những 5 bài về nhà.
Hàm ý: nhiều bài tập về nhà, không có thời gian làm việc khác.
Theo em, trong khi nói (hoặc viết), nghĩa tường minh quan trọng hơn hay hàm ý quan trọng hơn? Vì sao?
Quan trọng như nhau. Ngôn ngữ phải được dùng hợp lí, phù hợp hoàn cảnh mới có giá trị. Cần ý thức rõ điều này để tránh lạm dụng.
THẢO LUẬN
8
So sánh nghĩa tường minh và hàm ý
Giống nhau:
Đều là ph?n thụng bỏo c?a ngu?i núi g?i d?n ngu?i nghe
Khác nhau:
Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy

Phân biệt
Hàm ý
Nghĩa tường minh
4
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý:
1.Ví dụ: (SGK/74-75)
2.Ghi nhớ: (SGK/75)
II. LUYỆN TẬP



TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
II. LUYỆN TẬP:
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: chưa muốn chia tay.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:…mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi --> Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỉ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
II. LUYỆN TẬP:
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP:
Bài tập 2 /sgk.75:
-> Hàm ý: Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè.
Hãy cho biết hàm ý của câu in mầu đỏ trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP:
Bài tập 3 /sgk.75:
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại. (Nguyễn Quang Sáng- Chiếc lược ngà)
Câu: “Cơm chín rồi !” có chứa hàm ý. -> ông vô ăn cơm đi!
Bài tập 2 /sgk.75:
Bài tập 1 /sgk.75:
TIẾT 123
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. LUYỆN TẬP
TIẾT 123
Bài 4: Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?
Có người hỏi:
Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
Âý thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
Hà, nắng gớm, về nào …
Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
(đánh trống lảng, cố ý nói sang chuyện khác)
II. LUYỆN TẬP
TIẾT 123
4.b. – Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
Thầy nó ngủ rồi à?
Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi hiu hắt.
I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
(Câu nói dở dang, chưa trọn ý hoặc không muốn nói hết ý.)
? Hãy chọn đáp án đúng nhất trong những câu sau:
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.

2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
17
hướng dẫn học ở nhà
Vẽ lại bản đồ tư duy khái quát nội dung bài theo ý tưởng của các em
Hoàn thiện các bài tập vào vở?
3. Tìm thêm các tình huống trong đời sống có sử dụng hàm ý.
4. So?n b�i: Nghĩa tường minh và hàm ý( tiếp).
14
L181818 Thị Duy Thanh- Văn Chấn- Yên Bái
Cám ơn quý thầy cô giáo