Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Kính chào quý Thầy Cô!
LỚP 9A2
Thứ ba, ngày 21 tháng 2 năm 2012
Tiếng Việt
Tiết 129

Nghĩa tường minh và hàm ý
Tường minh
Tường: tường tận, rõ ràng
Minh: sáng, rõ
Rõ ràng cụ thể
Hàm ý
Hàm: ẩn, chứa
Ý: ở bên trong
Ý ở bên trong
Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Thông báo: thời gian còn năm phút.
Nội dung này đựơc diễn đạt trực tiếp qua những từ ngữ trong câu.
Bộc lộ sự nuối tiếc vì thời gian gặp gỡ còn quá ít.
Nội dung này được suy ra từ những từ ngữ ở trong câu.
Nghĩa tường minh
Hàm ý
Nghia tu?ng minh:
Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu.
Hàm ý:
Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Bài tập 1 (SGK/75): Xác định câu có chứa hàm ý.

- Tr?i oi, ch? cũn cú nam phỳt !
Chớnh l� anh thanh niờn gi?t mỡnh núi to, gi?ng cu?i nhung d?y ti?c r?. Anh ch?y ra nh� phớa sau, r?i tr? v�o li?n, tay c?m m?t cỏi l�n. Nh� h?a si t?c lu?i d?ng d?y. Cụ gỏi cung d?ng lờn, d?t l?i chi?c gh?, thong th? di d?n ch? bỏc gi�.
- ễ ! Cụ cũn quờn chi?c mựi soa dõy n�y !
Anh thanh niờn v?a v�o, kờu lờn. D? ngu?i con gỏi kh?i tr? l?i b�n, anh l?y chi?c khan tay cũn vo trũn c?p gi?a cu?n sỏch t?i tr? cho cụ gỏi. Cụ ki su m?t d? ?ng, nh?n l?i chi?c khan v� quay v?i di.
( Nguy?n Th�nh Long, L?ng l? SaPa )
Có thể hiểu hàm ý qua : ngôn ngữ, cử chỉ, hành động, ánh mắt, nét mặt, …

Ví dụ:
- Trời ơi, đã 11 giờ rồi kìa!
2. - Chi?u nay mỡnh dua m? di khỏm b?nh.
không có tình huống cụ thể ; không phải ai cũng có thể hiểu
? Xác định hàm ý của hai lời thoại sau đây.
?Lời thoại nào có thể xác định được hàm ý, lời thoại nào khó xác định hàm ý? Tại sao?
Có thể xác định hàm ý
thông dụng, nhiều người dùng
=> H�m ý dựng chung
Khụng th? xỏc d?nh h�m ý
=> Hàm ý dùng riêng
Có hàm ý dùngchung
và
hàm ý dùng riêng.
Cho 4 tình huống
- Mỗi tổ sẽ chọn một tình huống => hãy chọn cách trả lời theo nghĩa tường minh hoặc hàm ý để hoàn thiện đoạn hội thoại cho phù hợp.
- Cử 3 bạn lên đóng vai, thể hiện nội dung đoạn hội thoại.
Một diễn viên chuẩn bị ra biểu diễn. Anh ta hỏi người quản lý :
- Chị thấy trang phục của tôi có phù hợp bài hát không?
Người quản lý : ???
Một người vừa làm xong bài thơ liền đem ngay sang đọc cho bạn mình nghe. Nghe xong, người bạn cười cười nói :
- ???
Mẹ hỏi Minh :
- Tan học từ 10 rưỡi mà con đi đâu bây giờ mới về?
Minh: ???
Lan vào tiệm bán quần áo quen thuộc để chọn một chiếc áo. Khi thanh toán, Lan chợt phát hiện mình quên mang theo tiền.
Lan : ???
Cô bán hàng : ???
Qua bài vừa làm chúng ta có lưu ý thứ 3 về hàm ý:


- Khi sử dụng hàm ý cần phải phù hợp với tình
huống giao tiếp; đối tượng giao tiếp.
- Vô ăn cơm!
- Cơm chín rồi !
Nghia tu?ng minh
H�m ý
( bé Thu muốn mời ông Sáu vào ăn cơm nhưng không muốn nhắc lại lời vừa nói và không muốn gọi ông là “ba” )
(bộ Thu m?i ụng Sỏu v�o an com)
Bài tập 3 (SGK tr 76):
Xác định nghĩa tường minh, hàm ý trong các câu nói sau:
Bài tập 4 (SGK tr 76):
Nhận diện câu văn không chứa hàm ý.

Cõu n�y khụng ph?i cõu cú ch?a h�m ý. Dõy l� cõu núi dỏnh tr?ng l?ng.
ễng Hai tr? ti?n nu?c, d?ng d?y, chốm ch?p mi?ng, cu?i nh?t m?t ti?ng, vuon vai núi to:
- H�, n?ng g?m, v? n�o .
ễng lóo v? v? d?ng l?ng ra ch? khỏc, r?i di th?ng.
( Kim Lõn, L�ng )

1. Học thuộc ghi nhớ.
2. Hoàn thiện các bài tập còn lại (SGK tr 75)
3. Viết đoạn văn (5 – 7 câu) phân tích hàm ý có trong hai câu thơ sau:
“ Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim !”
( Viễn Phương, Viếng lăng Bác)
Dặn dò về nhà:
CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ!
Cảm ơn
các em
học sinh
đã tích cực xây dựng bài!