Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Kính chào quý thầy cô về dự giờ thăm lớp!
Chúc các em học tốt
Người thực hiện: GV – Tạ Thị Thanh Lê
Thế nào là liên kết câu và liên kết đoạn?
- Các câu trong đoạn phải liên kết chặt chẽ về nội
dung và hình thức
- Nội dung:các câu cùng chủ đề và được săp xếp
theo trình tự hợp lý
- Hình thức: có các biện pháp liên kết phép lặp,
phép thế, phép nối, trường liên tưởng, phép đồng
nghĩa, trái nghĩa.
Kiểm tra bài cũ
Kiểm tra bài cũ
Đọc đoạn văn sau và cho biết đoạn văn bị mắc lỗi gì
về liên kết
1
2
3
4
5
Võ Thị Sáu sinh năm 1935, ở làng Đất Đỏ( Bà Rịa). Không được cắp sách đến trường nhưng cô bé rất thông minh, hiểu hết nỗi cơ cực của người dân mất nước. Sáu là con gái ông Năm Hợi làm nghề đánh xe ngựa và mẹ làm nghề bán bún bò. Cô bé được mọi người yêu quý vì tính khí vui vẻ, khéo tay. Sáu tha thiết với làng xóm và rất yêu hoa cỏ quê hương.
Bố cục của đoạn văn sắp xếp lộn xộn
Sắp xếp lại:    


1
3
2
4
5
Nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý
Tiết 123
Từơng minh
Rõ ràng
cặn kẽ
Sáng sủa
Hàm ý
Ngậm
Cái trong lòng
suy tưởng
Tiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
1. Ví dụ:(sgk/t74)
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to,giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà phía sau,rồi trở vào liền,tay cầm một cái làn.Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi lại chỗ bác già.
Ồ! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào ,kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn,anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỉ sư mặt đỏ ửng ,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
2. Nhận xét:
a/ Câu: Trời ơi,chỉ còn có năm phút!
Nêu cách hiểu của em về câu nói của anh thanh niên?
-Tiếc quá không còn thời gian để trò chuyện
Tại sao anh thanh niên
không nói thẳng ( diễn đạt
trực tiếp)ra điều đó?
-Vì ngại ngùng ,muốn che dấu tình cảm.
=> Hàm ý:
Dựa vào đâu mà em có thể xác định được câu có mang hàm ý hay không?
Như vậy, không diễn đạt trực tiếp điều mà mình muốn nói bằng từ ngữ có ý nghĩa về điều đó,ta gọi là cách nói gì?
Nội dung hàm ý sẽ được thông báo gián tiếp bằng từ ngữ trong câu.
b. Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Trong lượt hội thoại thứ 2, anh thanh niên nói với mục đích gì? Câu nói này có mang ẩn ý gì không?
nhắc cho cô gái biết còn để quên chiếc khăn mùi soa (không chứa ẩn ý).
=> Câu mang nghĩa tường minh
Dựa vào đâu mà em có thể xác định được câu có mang nghĩa tường minh hay không?
Nội dung tường minh sẽ được thông báo trực tiếp bằng từ ngữ có trong câu.
Bài tập nhanh
Theo em câu sau được mang hàm ý hay nghĩa tường minh?
Con mèo đen đã chết.
 thông báo cái chết của con mèo
 Câu mang nghĩa tường minh
2. Cậu đi đâu đấy?
Con mèo đen đã chết.
Câu trả lời có thể là : Tớ đi chôn con mèo đen
Câu mang nghĩa hàm ý
Tiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
1. Ví dụ:(sgk/t74)
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to,giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà phía sau,rồi trở vào liền,tay cầm một cái làn.Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi lại chỗ bác già.
Ồ! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào ,kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn,anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỉ sư mặt đỏ ửng ,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
2. Nhận xét:
a/ Câu: Trời ơi,chỉ còn có năm phút!
-Tiếc quá không còn thời gian để trò chuyện
-Vì ngại ngùng ,muốn che dấu tình cảm.
=>Hàm ý:
Nội dung hàm ý sẽ được thông báo gián tiếp bằng từ ngữ trong câu.
b. Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
nhắc cho cô gái biết còn để quên chiếc khăn mùi soa
=> Câu mang nghĩa tường minh
Nội dung tường minh sẽ được thông báo trực tiếp bằng từ ngữ có trong câu.
*GHI NHỚ: SGK(Tr/75)
Thế nào là nghĩa từơng minh và hàm ý?
Tiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
*GHI NHỚ: SGK(Tr/75)
*Lưu ý:
II. Luyện tập:
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to,giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà phía sau,rồi trở vào liền,tay cầm một cái làn.
Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi lại chỗ bác già.
Ồ! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào ,kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn,anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỉ sư mặt đỏ ửng ,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
Bài tập 1:
Câu nào cho thấy hoạ sĩ
chưa muốn chia tay anh thanh niên?
Từ nào giúp em hiểu điều đó?
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
tặc lưỡi
Dùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.
khi xác định nghĩa tường minh hay hàm ý cần căn cứ vào tình huống giao tiếp cụ thể.
Từ “tặc lưỡi” miêu tả thái độ hay
hành động?
Tiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
II. Luyện tập:
Bài tập 1:
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
b.Từ ngữ miêu tả thái độ cô gái:
Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi lại chỗ bác già.
Ồ! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào ,kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn,anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái.
Cô kỉ sư mặt đỏ ửng ,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi
Tìm từ ngữ miêu tả thái độ
của cô gái?
-Mặt đỏ ửng
- Nhận lại chiếc khăn
-Quay vội đi
( ngượng)
(không tránh được)
(quá ngượng)
-> Đây cũng là ngôn ngữ hình tượng.
Miêu tả thái độ của cô gái
Tác giả sử dụng ngôn ngữ gì?
Tiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
II. Luyện tập:
Bài tập 1:
Bài tập 2
?Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
-Đây,tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão hành nhé.Và cô đây là kỉ sư nông nghiệp.Anh đưa khách về nhà đi .Tuổi già cần nước chè:ở lào cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơmnhư nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
.Tuổi già cần nước chè:ở Lào Cai đi sớm quá.
->hàm ý: Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đã phải đi.
Bài tập: 3
? Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh,nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
-Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im,giả vờ không nghe,chờ nó gọi”Ba vô ăn cơm”.Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
-Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
-Cơm chín rồi! (hàm ý là vô ăn cơm)
Bài tập 4
Cho biết hàm ý của câu ?
Dựa vào đâu để nhận biết
hàm ý ?
(Ngữ cảnh hoặc tình huống giao
tiếp.)
Câu nào chứa hàm ý?
Hàm ý ở đây là gì?
Thảo luận nhóm
Bài tập 4
a. -Hà, nắng gớm về nào…
b. Tôi thấy người ta đồn…
? Hai câu trên có chứa hàm ý không? Vì sao?
( nói lảng)
(Bỏ lửng)
-> Cả hai câu đều không chứa hàm ý.
Thế nào là nghĩa từơng minh và hàm ý?
1. Làm bài tập:
Viết 1 đoạn văn 10- 15 câu chủ đề “ Thiên
nhiên xung quanh em”. Trong đó có chứa 1
thành phần biệt lập và có câu mang nghĩa hàm ý
2. Chuẩn bị bài:
Nghị luận về 1 đoạn thơ , bài thơ
____ ___ __ ___
Tiết học đã kết thúc.
Chào tạm biệt thầy cô giáo và các em học sinh.