Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Chào mừng quý thầy cô và các em học sinh!
Người soạn : Trần Thị Thu Thuỷ
GV Trường THCS Lê Anh Xuân
Bài cũ: 1/ Thế nào là liên kết nội dung , liên kết hình thức trong một văn bản?
2/ Cho biết những phép liên kết câu được sử dụng trong đoạn văn sau và chỉ rõ từ ngữ thực hiện phép liên kết đó :
Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách , nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn .(1)Bởi vì học vấn không chỉ là việc cá nhân , mà là việc của toàn nhân loại . (2)Mỗi loại học vấn đến giai đoạn hôm nay đều là thành quả của toàn nhân loại nhờ biết phân công , cố gắng tích luỹ ngày đêm mà có .(3)
>- Phép lặp từ : “học vấn” (1-2-3), “nhân loại” (2-3)
- Phép nối : ‘Bởi vì” nối câu ( 1-2 )
3
Tiết 125: Tiếng Việt :
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý


1)Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Đọc đoạn trích sau:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên.Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn đến trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

I/BÀI HỌC.




? Qua câu "Trời ơi , chỉ còn có năm phút !" , em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái ?


=>Anh thanh niên muốn nói thêm rằng : "Anh rất tiếc" nhưng anh không muốn nói thẳng điều đó có thể vì ngại ngùng , vì muốn che giấu tình cảm của mình .
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
-Theo em thỡ cụ gỏi v� bỏc ho? si cú doỏn ra du?c ?n ý c?a anh thanh niờn khụng? Nh? v�o dõu em bi?t ?
>H? d?u doỏn du?c h�m ý . Nh? v�o cõu " Nh� ho? si t?c lu?i d?ng d?y." v� " Cụ gỏi cung d?ng lờn."

-Cỏch di?n d?t nhu v?y l� nghia h�m ý. V?y th? n�o l� nghia h�m ý ?


I/BÀI HỌC.


1)Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Nghĩa hàm ý trong câu:
-Phần thông báo không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.


Đọc thầm đoạn văn , chú ý câu in đậm :
- Trôøi ôi, chæ coøn coù naêm phuùt!
Chính laø anh thanh nieân giaät mình noùi to, gioïng cöôøi nhöng ñaày
tieác reû. Anh chaïy ra nhaø phía sau, roài trôû vaøo lieàn, tay caàm moät
caùi laøn. Nhaø hoïa só taëc löôõi ñöùng daäy. Coâ gaùi cuõng ñöùng leân,
ñaët laïi chieác gheá, thong thaû ñi ñeán choã baùc giaø.
-OÂ! Coâ coøn queân chieác muøi soa ñaây naøy!
Anh thanh nieân vöøa vaøo, keâu leân.Ñeå ngöôøi con gaùi khoûi trôû laïi
baøn, anh laáy chieác khaên tay coøn vo troøn ñeán traû cho coâ gaùi.
Coâ kó sö maët ñoû öûng, nhaän laïi chieác khaên vaø quay voäi ñi.
( Theo Nguyeãn Thaønh Long, Laëng leõ Sa Pa)
? Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không ?
> Không ẩn ý điều gì mà thể hiện trực tiếp ý muốn thông báo
cô gái đã để quên chiếc khăn mùi soa
-Cách diễn đạt như vậy là nghĩa tường minh.Vậy thế nào là
nghĩa tường minh ?

I/BÀI HỌC.


1)Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
a) Nghĩa hàm ý trong câu:
b)Nghĩa tường minh:
- -Phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
*Ghi nhớ: SGK / 75
2/ Lưu ý: Hàm ý phụ thuộc vào tình huống giao tiếp, tức cùng một câu nói nhưng trong những tình huống khác nhau thì hàm ý sẽ khác nhau.
Ví dụ : Trời sắp mưa rồi đấy !
Hàm ý :
-Lấy quần áo vào!
-Nhớ mang áo mưa theo.


II /LUYỆN TẬP:
1 / Đọc đoạn trích và nhận xét :
- Trôøi ôi, chæ coøn coù naêm phuùt!
Chính laø anh thanh nieân giaät mình noùi to, gioïng cöôøi nhöng ñaày tieác reû. Anh chaïy ra nhaø phía sau, roài trôû vaøo lieàn, tay caàm moät caùi laøn. Nhaø hoïa só taëc löôõi ñöùng daäy. Coâ gaùi cuõng ñöùng leân, ñaët laïi chieác gheá, thong thaû ñi ñeán choã baùc giaø.
-OÂ! Coâ coøn queân chieác muøi soa ñaây naøy!
Anh thanh nieân vöøa vaøo, keâu leân.Ñeå ngöôøi con gaùi khoûi trôû laïi baøn, anh laáy chieác khaên tay coøn vo troøn ñeán traû cho coâ gaùi. Coâ kó sö maët ñoû öûng, nhaän laïi chieác khaên vaø quay voäi ñi.
( Theo Nguyeãn Thaønh Long, Laëng leõ Sa Pa)

Câu hỏi thảo luận :
TỔ 1+2 : a )Câu nào cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay với anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy ?
Tổ 3 +4 : b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn . Thái độ đó giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa ?
II /LUYỆN TẬP:

1/ Nh?n xĩt :
Cađu "Nha� hóa s� taịc l���i ���ng daôy ."
- � cúm t�� " taịc l���i" > D�ng h�nh ?nh d? di?n d?t � c?a ng�n ng? ngh? thu?t
b) Nh��ng t�� ng�� mieđu tạ tha�i �oô cụa cođ ga�i lieđn quan t��i chieâc mu�i soa :
- maịt �o� ��ng ( ng���ng )
- nhaôn lái chieâc khaín ( khođng tra�nh ����c )
- quay voôi �i ( qua� ng���ng ).
II /LUYỆN TẬP:

2/ Đọc đoạn trích sau và cho biết hàm ý các câu in đậm:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họavà cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
2/ Hàm ý của câu in đậm :
- "Tuổi già cần nước chè : ở Lào Cai đi sớm quá."
? Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
3/ Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :
Vô ăn cơm !
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà )
> Câu " Cơm chín rồi !"- Hàm ý: ễng vô ăn cơm đi !
4 / Đọc đoạn trích sau đây ( trích từ truyện ngắn Làng của
Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa
hàm ý không. Vì sao?
a. Có người hỏi :
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?...
- ?y thế mà bây gìơ đổ đốn ra thế đấy !
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt
một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười
nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.


4/ Nh?n xột những câu in đậm trong đoạn trích :
a ) - Hà, nắng gớm, về nào...
? câu nói dỏnh tr?ng lảng ( nói sang đề tài khác để tránh đề tài bàn tán ).
> Khụng ch?a h�m ý
b) -Tụi th?y ngu?i ta d?n .
>Cõu núi d? dang ( Khụng ch?a h�m ý )
* Bài tập bổ trợ :
* Tìm câu chứa hàm ý và giải đoán hàm ý :
a) Có hai anh chàng đi chơi gặp một cô gái.Họ muốn làm quen. Anh chàng thứ nhất nói :
-Chào em , trông em như Hằng Nga.
Anh chàng thứ hai cũng tươi cười và bảo :
-Anh cứ tưởng là em ở cung trăng mới xuống.
Cô gái nhỏ nhẹ đáp :
-Thế hai anh là bạn của chú Cuội à ?
b) Anh về cởi áo lau nước mắt
Đến mùa đào nở bíêt tên em .
Dặn dò: - Học bài .
- Hoàn thành bài tập.
- Soạn bài “ Nghị luận về một đoạn thơ , bài thơ ”
Chân thành cảm ơn quy? thầy cô cùng
các em học sinh !