Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý
Chia sẻ bởi Hà Văn Đạo |
Ngày 07/05/2019 |
30
Chia sẻ tài liệu: Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý thuộc Ngữ văn 9
Nội dung tài liệu:
`
TRƯỜNG PTDT BÁN TRÚ TH & THCS HÀ LÂU
Hoa có một quyển thơ rất hay, một người bạn hỏi mượn. Hoa trả lời:
-Tớ chưa đọc xong.
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói
to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh
chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền,
tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi
đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để
người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy
chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn
sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ
ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
- Anh thanh niên muốn nói: anh
rất tiếc thời gian còn lại quá ít,
không còn nhiều thời gian để trò chuyện, tâm tình.
- Anh thanh niên không nói thẳng
điều đó vì ngại ngùng, vì muốn
che giấu tình cảm của mình, chưa tiện nói ra..
- Câu nói thứ hai không có ẩn ý gì.
Ý thông báo không được diễn đạt
trực tiếp bằng từ ngữ trong câu mà
được suy ra nhờ văn cảnh và từ ngữ
trong câu.
Hàm ý
Ý thông báo được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong lời nói.
Nghĩa tường minh.
-> suy ra từ những từ ngữ: “Trời ơi! chỉ còn”
NGHĨA
TƯỜNG MINH
Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
HÀM Ý
Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ đó.
1. Bài tập 1: (SGK – Tr. 75)
? Trong đoạn văn trên, theo em, câu nào cho thấy ông họa sỹ cũng chưa muốn chia tay với anh thanh niên?
? Vậy, từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
? Trong đoạn trích trên, có những từ ngữ nào miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn liên quan đến chiếc khăn mùi soa?
? Thái độ đó giúp em đoán được điều gì liên quan đến chiếc khăn mùi soa?
1. Bài tập 1: (SGK – Tr. 75)
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi dứng dậy Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và
quay vội đi.
1. Giải đáp bài tập 1:
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: -> chưa muốn chia tay.
Đây là cách dùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:…mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỷ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
II. Luyện tập
2. Bài tập 2: (SGK – 75)
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Hàm ý: Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
II. Luyện tập
3. Bài tập 3: (SGK – 75, 76)
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
- Cơm chín rồi!
Chứa hàm ý là: “Ông vô ăn cơm đi.”
- Vô ăn cơm
Khắc họa tính cách ngang ngạnh, ương bướng của bé Thu, không chịu gọi ông Sáu là ba, không chịu mời một cách rõ ràng, đúng mực.
Có người hỏi:
– Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
– Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
– Hà, nắng gớm, về nào …
Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
Câu nói đánh trống lảng, không có hàm ý.
II. Luyện tập
4. Bài tập 4 a: (SGK –76) Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?
Hà! nắng gớm, về nào...
câu nói dở dang, chưa trọn ý hay không muốn nói hết ý,-> không có hàm ý
– Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
– Thầy nó ngủ rồi à?
– Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
– Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
– Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi hiu hắt.
– Tôi thấy người ta đồn…
II. Luyện tập
4. Bài tập 4 b: (SGK –76)
Tình huống 1
A đến nhà B chơi, thấy một cây táo rất sai quả. Hãy viết một đoạn hội thoại có hàm ý ( A muốn B hái táo mời mình ăn).
Tình huống 2
Tan học, Hùng muốn đi nhờ xe đạp của Trung Hãy viết một đoạn hội thoại có hàm ý (Trung từ chối không muốn cho Hùng đi nhờ xe).
Một người bạn có nhã ý mời em dự sinh nhật . Nhưng em lại không muốn đến
(hoặc không thể đến)
Hãy chọn đáp án đúng nhất trong những câu sau:
1. Hăm � lă ph?n th�ng bâo:
Trâi ngu?c v?i nghia tu?ng minh.
?n d?ng sau nghia tu?ng minh.
Kh�ng di?n d?t tr?c ti?p b?ng t? ng? trong cđu.
Du?c di?n d?t tr?c ti?p trong cđu.
2. D�ng hăm � trong tru?ng h?p năo sau dđy?
Khi kh�ng bi?t di?n d?t r� �
Khi kh�ng mu?n n�i r� �.
Khi kh�ng mu?n ngu?i nghe hi?u �.
Khi mu?n ch?m d?t cu?c tho?i.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Liên hệ thực tế để sử dụng hàm ý một cách hợp lý, hiệu quả khi nói và viết.
Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh và hàm ý & Làm bài tập 4 (SGK tr. 76)
Soạn bài mới:
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý [TT]
Soạn kỹ bài thơ: “MÂY VÀ SÓNG”
Đọc bài thơ (tr. 86 +87)
Đọc & tìm hiểu về Ta-Go
TRƯỜNG PTDT BÁN TRÚ TH & THCS HÀ LÂU
Hoa có một quyển thơ rất hay, một người bạn hỏi mượn. Hoa trả lời:
-Tớ chưa đọc xong.
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói
to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh
chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền,
tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi
đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để
người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy
chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn
sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ
ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
- Anh thanh niên muốn nói: anh
rất tiếc thời gian còn lại quá ít,
không còn nhiều thời gian để trò chuyện, tâm tình.
- Anh thanh niên không nói thẳng
điều đó vì ngại ngùng, vì muốn
che giấu tình cảm của mình, chưa tiện nói ra..
- Câu nói thứ hai không có ẩn ý gì.
Ý thông báo không được diễn đạt
trực tiếp bằng từ ngữ trong câu mà
được suy ra nhờ văn cảnh và từ ngữ
trong câu.
Hàm ý
Ý thông báo được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong lời nói.
Nghĩa tường minh.
-> suy ra từ những từ ngữ: “Trời ơi! chỉ còn”
NGHĨA
TƯỜNG MINH
Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
HÀM Ý
Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ đó.
1. Bài tập 1: (SGK – Tr. 75)
? Trong đoạn văn trên, theo em, câu nào cho thấy ông họa sỹ cũng chưa muốn chia tay với anh thanh niên?
? Vậy, từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
? Trong đoạn trích trên, có những từ ngữ nào miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn liên quan đến chiếc khăn mùi soa?
? Thái độ đó giúp em đoán được điều gì liên quan đến chiếc khăn mùi soa?
1. Bài tập 1: (SGK – Tr. 75)
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi dứng dậy Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiêc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư
(Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và
quay vội đi.
1. Giải đáp bài tập 1:
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: -> chưa muốn chia tay.
Đây là cách dùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:…mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỷ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
II. Luyện tập
2. Bài tập 2: (SGK – 75)
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Hàm ý: Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
II. Luyện tập
3. Bài tập 3: (SGK – 75, 76)
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
- Cơm chín rồi!
Chứa hàm ý là: “Ông vô ăn cơm đi.”
- Vô ăn cơm
Khắc họa tính cách ngang ngạnh, ương bướng của bé Thu, không chịu gọi ông Sáu là ba, không chịu mời một cách rõ ràng, đúng mực.
Có người hỏi:
– Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? …
– Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
– Hà, nắng gớm, về nào …
Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
Câu nói đánh trống lảng, không có hàm ý.
II. Luyện tập
4. Bài tập 4 a: (SGK –76) Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?
Hà! nắng gớm, về nào...
câu nói dở dang, chưa trọn ý hay không muốn nói hết ý,-> không có hàm ý
– Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
– Thầy nó ngủ rồi à?
– Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
– Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
– Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi hiu hắt.
– Tôi thấy người ta đồn…
II. Luyện tập
4. Bài tập 4 b: (SGK –76)
Tình huống 1
A đến nhà B chơi, thấy một cây táo rất sai quả. Hãy viết một đoạn hội thoại có hàm ý ( A muốn B hái táo mời mình ăn).
Tình huống 2
Tan học, Hùng muốn đi nhờ xe đạp của Trung Hãy viết một đoạn hội thoại có hàm ý (Trung từ chối không muốn cho Hùng đi nhờ xe).
Một người bạn có nhã ý mời em dự sinh nhật . Nhưng em lại không muốn đến
(hoặc không thể đến)
Hãy chọn đáp án đúng nhất trong những câu sau:
1. Hăm � lă ph?n th�ng bâo:
Trâi ngu?c v?i nghia tu?ng minh.
?n d?ng sau nghia tu?ng minh.
Kh�ng di?n d?t tr?c ti?p b?ng t? ng? trong cđu.
Du?c di?n d?t tr?c ti?p trong cđu.
2. D�ng hăm � trong tru?ng h?p năo sau dđy?
Khi kh�ng bi?t di?n d?t r� �
Khi kh�ng mu?n n�i r� �.
Khi kh�ng mu?n ngu?i nghe hi?u �.
Khi mu?n ch?m d?t cu?c tho?i.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Liên hệ thực tế để sử dụng hàm ý một cách hợp lý, hiệu quả khi nói và viết.
Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh và hàm ý & Làm bài tập 4 (SGK tr. 76)
Soạn bài mới:
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý [TT]
Soạn kỹ bài thơ: “MÂY VÀ SÓNG”
Đọc bài thơ (tr. 86 +87)
Đọc & tìm hiểu về Ta-Go
* Một số tài liệu cũ có thể bị lỗi font khi hiển thị do dùng bộ mã không phải Unikey ...
Người chia sẻ: Hà Văn Đạo
Dung lượng: |
Lượt tài: 0
Loại file:
Nguồn : Chưa rõ
(Tài liệu chưa được thẩm định)