Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

NHIệT LIệT CHàO MừNG CáC THầY CÔ GIáO
Và CáC EM HọC SINH
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1 : Thế nào là liên kết câu và liên kết đoạn văn ? Sự liên kết thể hiện ở mặt nào ?
Trả lời : Liên kết là sự nối kết ý nghĩa giữa câu với câu, giữa đoạn văn với đoạn văn bằng các từ ngữ có tác dụng liên kết .

Sự liên kết thể hiện ở hai mặt : nội dung và
hình thức .















Câu 2 : Tìm từ ngữ liên kết và xác định biện pháp liên kết câu trong đoạn văn sau :
Từ đó
Thủy Tinh
Sơn Tinh
Nhưng
thần nước
thần núi
Trả lời :
Từ đó : Phép thế
Nhưng : Phép nối
Sơn Tinh - thần núi : Phép đồng nghĩa
Thủy Tinh - thần nước : Phép đồng nghĩa
.Thấy con đi chơi về muộn, bà mẹ hỏi :
Tìm phép liên kết trong đoạn thoại sau :
Con bị mất đồng hồ à ?
Thưa mẹ ! Con bị hỏng xe .
* Em có nhận xét gì về nội dung của cuộc thoại này ?
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Tiết 124: Tiếng việt
1. Ngữ liệu: (SGK/74)
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Ô, Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Qua câu “trời ơi, chỉ còn có năm phút!”,
em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì?
-> “Anh rất tiếc vì không còn thời gian để trò chuyện”.
Vì sao anh thanh niên không nói thẳng điều
đó (anh rất tiếc) với nhà hoạ sĩ và cô gái?
-> Anh không nói thẳng vì ngại ngùng, vì muốn che giấu tình cảm của mình.
Câu “Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !”
của anh thanh niên có ẩn ý gì không?
-> Không chứa ẩn ý. Anh thông báo cho cô biết là cô bỏ quên chiếc khăn tay.
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:


Tiết 124:
Tiếng việt
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
- Câu nói thứ hai thông báo rõ ràng và trực tiếp điều muốn nói --> câu chứa nghĩa tường minh.


- Câu nói thứ nhất chứa thông báo không được diễn đạt trực tiếp trong câu mà được suy ra từ câu nói ấy --> câu chứa hàm ý .


Tiết 124:
Tiếng việt
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý :
Thế nào là nghĩa tường minh?
Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Nghĩa hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
2. Kết luận:
Thế nào là nghĩa hàm ý?


Tiết 124:
Tiếng việt
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
BÀI TẬP ỨNG DỤNG

Biết con đang nấu cơm, bà mẹ hỏi rằng:
Nghĩa tường minh:
Nghĩa hàm ý:
Sự việc nấu cơm hay nấu cháo.
Có ý chê con nấu cơm mà cho quá nhiều nước.
“ Con nấu cơm hay nấu cháo đấy ?”
đang nấu cơm
Em hãy diễn đạt ý muốn nói của mẹ bằng 2 câu. Một câu có nghĩa tường minh, một câu dùng hàm ý.
Trong hai tình huống trả lời của Thi, tình huống nào có ẩn ý?
Vậy ẩn ý mà Thi không nói ra là gì?
- > Mới mua được 3 vé, còn 2 vé chưa mua được.
Một nhóm bạn có 5 người cùng đi xem phim, trong đó bạn An và Thi chuẩn bị vé cho cả nhóm.
Mua được vé chưa?
Mua được rồi.
Mua được ba vé
Mua được ba vé.
BÀI TẬP ỨNG DỤNG
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:


NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Tiết 124:
Tiếng việt
* Ghi nhớ : SGK / 75
* Ví dụ 1 :
Tìm nghĩa hàm ý trong đoạn thoại sau ?
.Thấy con đi chơi về muộn, bà mẹ hỏi :
Con bị mất đồng hồ à ?

Chê trách con đi chơi về muộn

Con không thể về sớm được
Thưa mẹ ! Con bị hỏng xe .
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
-
-
Tình yêu
sâu sắc
mối tình
thắmthiết
Tình cảm
hời hợt
tình em
-
-
- Ví dụ 2 : tìm nghĩa hàm ý trong câu ca dao sau :
nước giếng
sâu
nối
sợi gàu
dài
giếng
cạn
sợi dây
nước giếng
đáp lại


Tiết 124:
Tiếng việt
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:


NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Tiết 124:
Tiếng việt
* Ghi nhớ: SGK / 75
* Lưu ý:
Khi giao tiếp phải chú ý tới tình huống giao tiếp, sử dụng ở những ngữ cảnh thích hợp thì sẽ mang lại hiệu quả ưu việt .
" Với hình ảnh có giá trị tả thực về hiện tượng thiên nhiên này, tôi muốn gửi gắm suy ngẫm của mình - khi con người đã từng trải thì cũng vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời."
( Lời tâm sự của nhà thơ Hữu Thỉnh )
Sấm cũng bớt bất ngờ,
Trên hàng cây đứng tuổi.
Bài tập 1 : SGK/ 75
Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
( Theo Nguyễn Thành Long, lặng lẽ sa Pa)
II. Luyện tập:
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:




Tiết 124:
Tiếng việt
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
II. Luyện tập:
a. Câu nào cho thấy nhà hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên?
a. “Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.”
b.Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái
trong câu cuối đoạn văn?
Thái độ ấy giúp em nhận ra điều gì liên quan tới
chiếc mùi soa?
b. Cô gái
Mặt đỏ ửng
Nhận lại chiếc khăn
Quay vội đi
(quá ngượng)
(không tránh được)
(ngượng)
=> Bối rối vì ngượng. Cô ngượng vì kín đáo để lại chiếc khăn làm vật kỉ niệm nhưng anh thanh niên quá thật thà, tưởng cô bỏ quên.
tặc lưỡi
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:


Tiết 124:
Tiếng việt
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. Luyện tập:
BT 2/75:
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:


Tiết 124:
Tiếng việt
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Hàm ý của câu “ Tuổi già cần nước chè : ở Lào cai đi sớm quá ” trong đoạn văn là :


Ông họa sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy .

B. Chè ở đây ( Yên Sơn - Sa Pa ) ngon hơn ở Lào Cai .

C. Đi đường xa nên hạn chế uống nước, đến đây được uống thoải thích.

D. Không chỉ có tuổi già cần nước chè mà tất cả chúng ta đều cần uống nước chè .
Ông họa sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy .
II. Luyện tập:
BT3/75:
Tìm câu chứa hàm ý và cho biết nội dung
của hàm ý?
“ Cơm chín rồi”
=> “Ông vô ăn cơm đi !”
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:


Tiết 124:
Tiếng việt
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
II. Luyện tập:
BT 4/76:
Đọc đoạn trích sgk và cho biết những câu
in đậm có phải là câu chứa hàm ý không?
a) - Hà, nắng gớm, về nào…
b) - Tôi thấy người ta đồn…
(Câu nói lảng)
... (Câu nói dở dang)


Tiết 124:
Tiếng việt
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
HS chọn đáp án đúng trong các câu sau.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.

2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Khi không muốn nói rõ ý.
Tìm nghĩa hàm ý trong câu chuyện sau :
Chủ nhà dọn cơm đãi khách. Ai nấy đều cần đũa mời nhau, còn có một người khách không có đũa. Anh nói với chủ nhà rằng :
Cho tôi xin một chén nước lạnh.
Chủ nhà hỏi :
Hả, để làm gì vậy?
Để rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn.

 Người khách trách khéo chủ nhà đón tiếp thiếu chu đáo.


NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Tiết 124:
Tiếng việt
Dặn dò:
Về nhà
- * L�m hồn ch?nh c�c BT v�o v? b�i t?p
* Tìm hi?u tru?c c�c n?i dung : trong nh?ng di?u ki?n n�o thì cĩ th? s? d?ng c�ch nĩi cĩ h�m � ?
* Th?c hi?n tr? l?i c�c c�u h?i tìm hi?u b�i " Nghia tu?ng minh v� h�m � "( ti?p theo )
Phân tích nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý trong bài ca dao sau:
“Bao giờ chạch đẻ ngọn đa
Sáo để dưới nước thì ta lấy mình”
(Ca dao)
XIN CẢM ƠN !
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY KẾT THÚC.