Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Chào mừng quý thầy cô
và các em học sinh!
2. Thấy con đi chơi về muộn, người mẹ hỏi:
- Mấy giờ rồi con?
1. Hình như đã muộn giờ hẹn với cô Mai, mẹ hỏi tôi:
- Mấy giờ rồi con?
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô, Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
* Ví dụ
* Ví dụ
- Ô, Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Thảo luận: 3 phút
Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô, Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Bài tập 1/75
a. “Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.”
b, mặt đỏ ửng
nhận lại chiếc khăn
quay vội đi
-> Hàm ý: thái độ ngượng ngùng của cô gái. Cô ngượng vì kín đáo để lại chiếc khăn làm vật kỉ niệm nhưng anh thanh niên quá thật thà, tưởng cô bỏ quên.
tặc lưỡi
Bài tập 1/75
KL: Hàm ý có thể được thể hiện bằng nhiều cách: qua lời nói, cử chỉ, hành động, nét mặt, ánh mắt…
-> Hàm ý: nhà họa sĩ cũng chưa muốn chia tay.
Tìm hàm ý của câu:
“Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá”.
=> Nhà hoạ sĩ rất thích uống nước chè nhưng sáng nay đi sớm chưa kịp uống, anh chuẩn bị pha chè tiếp khách.
Bài tập 2/75
KL: Nói bằng hàm ý ngắn gọn hơn.
Bài tập 3/75
Câu chứa hàm ý: - Cơm chín rồi!
-> Hàm ý: Ông vô ăn cơm đi!
KL: Sử dụng hàm ý phải phù hợp với tình huống giao tiếp.
Đọc đoạn trích sgk và cho biết những câu
in đậm có phải là câu chứa hàm ý không?
a) - Hà, nắng gớm, về nào…
b) - Tôi thấy người ta đồn…
(Câu nói lảng)
(Câu nói dở dang)
Bài tập 4/76
KL: Cần phân biệt hàm ý với các cách nói khác.
Tìm những câu ca dao, tục ngữ, thơ có chứa
hàm ý
*Tục ngữ:
- Đi một ngày đàng học một sáng khôn
- Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
- Lá lành đùm lá rách
- Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ…
*Ca dao:
- Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày.
- Bao giờ trạch đẻ ngọn đa
Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình.

Tìm những câu ca dao, tục ngữ, thơ có chứa
hàm ý
*Ca dao:
- Bây giờ mận mới hỏi đào
Vườn hồng có lối ai vào hay chưa?
Mận hỏi thì đào xin thưa
Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào.
- Đêm trăng thanh anh mới hỏi nàng
Tre non đủ lá đan sàng nên chăng?...
* Thơ:
- Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non…
* Tình huống:
Trong hai tình huống trả lời của Thi, tình huống nào có ẩn ý?
Vậy ẩn ý mà Thi không nói ra là gì?
-> Đã mua được 3 vé, còn 2 vé chưa mua được.
Một nhóm bạn có 5 người cùng đi xem phim, trong đó bạn An và Thi chuẩn bị vé cho cả nhóm.
Bạn mua được vé chưa?
Tớ mua được rồi.
Mua được ba vé
Tớ mua được ba vé rồi.
Thế nào là nghĩa tường minh?
Thế nào là nghĩa hàm ý?
Căn cứ để suy ra nghĩa hàm ý?
Hướng dẫn học:
- Nghị luận về một đoan thơ, bài thơ.
- Đọc và trả lời câu hỏi trong SGK