Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Trường TH&THCS Tam Lập
Giáo viên: Nguyễn Hằng Chiêu Anh
Nhiệt liệt chào mừng quý thầy
cô giáo về tham dự tiết dạy

Các đoạn văn trong văn bản cũng như các câu trong một đoạn văn phải liên kết chặt chẽ với nhau trên những phương diện nào? Nói rõ các phép liên kết thường gặp.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Tình huống thứ hai: Nam đi học muộn, đến sân trường gặp cô giáo chủ nhiệm, cô hỏi:
- Mấy giờ rồi em?
Tình huống thứ nhất: Sắp đến giờ vào lớp, cô giáo hỏi một bạn học sinh:
Mấy giờ rồi em?
Cô giáo nhắc nhở việc Nam đi học muộn.
 Cô giáo muốn hỏi giờ bạn học sinh.
4
Tiết 123
Tiếng Việt:

NGHĨA TƯỜNG MINH
VÀ HÀM Ý
5
Ví dụ a: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cài làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.”
( Trích: “ Lặng lẽ Sa Pa”- Nguyễn Thành Long)
? Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút!”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì?
6
Tìm hàm ý trong những mẩu đối thoại sau:
- Ôi, quả ổi trông ngon chưa kìa!
- Cành cây cao quá không với được!
 Hàm ý: Không thể hái quả ổi trên cành cây xuống được.
1
7
- Trời nóng quá!
- Mất điện rồi
Hàm ý: Không bật quạt được.
2
8
- Minh ơi, lấy áo quần vào nhanh lên con!
- Con đang học bài mẹ ạ!
Hàm ý: Người con không muốn lấy áo quần giúp mẹ.
3
9
Bài tập nhanh:
Tình huống 1:
Bạn đến gọi em đi chơi nhưng em không đi được.
- Mình đang làm bài tập.
- Mình phải làm việc nhà giúp mẹ.
10
Tình huống 2:
Một bạn nhờ em ngày mai chở đi học nhưng em muốn từ chối mà không làm mất lòng bạn.
 - Mai mình phải chở em đi học.
- Ngày mai anh mình mượn xe rồi.
11
Ví dụ b: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.”
( Trích: “ Lặng lẽ Sa Pa” - Nguyễn Thành Long)
H: Câu nói của anh thanh niên trong đoạn trích có ẩn ý gì không?
12
* Ghi nhớ :
- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.



Tr?ng v�o l?p d� 10 ph�t, Hi?u m?i h?t h?i ch?y v�o. Th?y gi�o nhìn d?ng h?, nĩi: ..
Y�u c?u:
Em h�y di?n d?t � mu?n nĩi c?a th?y b?ng hai c�u. M?t c�u cĩ nghia tu?ng minh, m?t c�u d�ng h�m �.
Nghia tu?ng minh: Em d?n tr? 10 ph�t r?i d?y.
H�m �: . Em cĩ d?ng h? khơng?
. Em bi?t b�y gi? l� m?y gi? khơng?
THẢO LUẬN
Bài tập 2( SGK/75): Haõy cho bieát haøm yù cuûa caâu in ñaäm trong ñoaïn trích sau ñaây:
Baùc laùi xe daét anh ta laïi choã nhaø hoäi hoaï vaø coâ gaùi:
- Ñaây, toâi giôùi thieäu anh moät hoaï só laõo thaønh nheù. Vaø coâ ñaây laø kó sö noâng nghieäp. Anh ñöa khaùch veà nhaø ñi. Tuoåi giaø caàn nöôùc cheø: ôû Laøo Cai ñi sôùm quaù. Anh haõy ñöa ra caùi moùn cheø pha nöôùc möa thôm nhö nöôùc hoa cuûa Yeân Sôn nhaø anh.
( Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Bài tập 3: SGK/ 75
Tìm câu chứa hàm ý và cho biết nội dung của hàm ý trong đoạn trích sau:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó
phải gọi nhưng lại nói trổng:
Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó
gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp
nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
16
Bài tập làm thêm: Tìm hàm ý trong truyện cười dân gian sau:
Xin nước lạnh
Chủ nhà dọn cơm đãi khách, mang thiếu một đôi đũa. Ai nấy đều cầm đũa mời nhau, còn người khách không có đũa đứng dậy nói với chủ nhà rằng:
- Cho tôi xin một chén nước lạnh.
Chủ nhà hỏi:
- Hả, để làm gì vậy?
- Để rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn.
 Lời trách khéo của người khách vì sự tiếp đón không chu đáo của gia chủ.
17
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ:
- Học thuộc ghi nhớ
Hoàn thành các bài tập
Chuẩn bị bài mới: Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
Tiết học đến đây là hết.
Xin cảm ơn quý thầy cô và các em.