Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý
Chia sẻ bởi Đinh Quang Khải |
Ngày 07/05/2019 |
33
Chia sẻ tài liệu: Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý thuộc Ngữ văn 9
Nội dung tài liệu:
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY
CÔ ĐẾN DỰ GIỜ - THĂM LỚP
KIểm tra bàI cũ
- Tình yêu thương của cha mẹ, sự đùm bọc của quê hương đối với con như được thể hiện như thế nào trong bài “Nói với con” của nhà thơ Y Phương?
- Trình bày đức tính cao đẹp của người đồng mình và mong ước cuả người cha?
BÀI MỚI
Sáng nay, mẹ đi chợ dặn Nam ở nhà không được đi chơi và làm xong bài tập. Nam đang làm bài thì một người bạn học "không mời mà đến" cứ ngồi ì ra huyên thuyên mọi thứ chuyện. Nam không sao dứt ra được để làm bài tập trong khi đó mẹ sắp về rồi.
Nếu là Nam em sẽ nói như thế nào để bạn về?
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
* Vớ d?: SGK/74 - 75.
Đoạn trích (SGK - 74,75)
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh nên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt laị chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
? Anh thanh niên thông báo: anh rất tiếc, vì thời gian còn lại quá ít.
? ý cần thông báo không được diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu.
? Điều anh muốn nói ấy được suy ra nhờ vào văn cảnh - vào những từ ngữ trong câu.
? Anh không nói thẳng điều đó với hoạ sĩ và cô gái vì ngại ngùng, vì muốn che dấu tình cảm của mình.
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
? Câu nói này không chứa ẩn ý gì.
? Vì từ ngữ trong câu diễn đặt trực tiếp điều anh thanh niên muốn nói.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
* Vớ d?: SGK/74 - 75
*Câu 1: Nội dung thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
* Câu 2: Nội dung phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
* Vớ d?: SGK/74 - 75
* Ghi nhớ: SGK/75
- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
Bài tập nhanh:
1. Lớp trưởng thông báo cho một bạn học sinh biết:
- Lan ơi! chiều nay lớp mình đi lao động nhé.
2. Trống vào lớp đã 10 phút Hiếu mới chạy vào. Thầy giáo nhìn đồng hồ nói:
- Bây giờ là mấy giờ rồi?
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
Tình huống:
Cô gái nói:
- Quả khế kia ngon quá!
Chàng trai nói:
- Cành cây cao quá!
THẢO LUẬN NHÓM (2 phút)
So sánh chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa nghĩa tường minh và hàm ý?
2:00
1:59
1:58
1:57
1:56
1:55
1:54
1:53
1:52
1:51
1:50
1:49
1:48
1:47
1:46
1:45
1:44
1:43
1:42
1:41
1:40
1:39
1:38
1:37
1:36
1:35
1:34
1:33
1:32
1:31
1:30
1:29
1:28
1:27
1:26
1:25
1:24
1:23
1:22
1:21
1:20
1:19
1:18
1:17
1:16
1:15
1:14
1:13
1:12
1:11
1:10
1:09
1:08
1:07
1:06
1:05
1:04
1:03
1:02
1:01
1:00
0:59
0:58
0:57
0:56
0:55
0:54
0:53
0:52
0:51
0:50
0:49
0:48
0:47
0:46
0:45
0:44
0:43
0:42
0:41
0:40
0:39
0:38
0:37
0:36
0:35
0:34
0:33
0:32
0:31
0:30
0:29
0:28
0:27
0:26
0:25
0:24
0:23
0:22
0:21
0:20
0:19
0:18
0:17
0:16
0:15
0:14
0:13
0:12
0:11
0:10
0:09
0:08
0:07
0:06
0:05
0:04
0:03
0:02
0:01
0:00
Hết giờ
* Giống nhau: Đều là phần thông báo của câu.
* Khác nhau:
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
* Vớ d?: SGK/74 - 75
* Ghi nhớ: SGK/75
* Chú ý:
- Khi thông báo nên dùng câu tường minh.
- Khi cần nói tế nhị hoặc mỉa mai nên dùng hàm ý.
- Hàm ý tạo sự tế nhị, tinh tế trong giao tiếp.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
II. Luy?n t?p:
Bài tập 1: Sgk 75
a. Câu nào cho thấy nhà hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay với anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều đó ?
- Câu " Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy."
? Từ " tặc lưỡi" cho thấy nhà hoạ sĩ chưa muốn chia tay với anh thanh niên.
b. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa?
- Mặt đỏ ửng (ngượng ngùng).
- Nhận lại chiếc khăn (Không tránh được)
- Quay vội đi (quá ngượng không muốn người khác biết tâm trạng thật của mình).
? Qua những hình ảnh trên, ta đoán ra: cô gái cố tình "bỏ quên" chiếc khăn mùi soa làm kỉ niệm, nhưng anh thanh niên vì quá thật thà tưởng cô gái bỏ quên nên trả lại.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
II. Luy?n t?p:
Bài tập 1: Sgk 75
Bài tập 2: Sgk75
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một nhà hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như hoa của Yên Sơn nhà anh.
( Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Hàm ý của câu in đậm:
- "Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá."
? Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
II. Luy?n t?p:
Bài tập 1: Sgk 75
Bài tập 2: Sgk75
Bài tập 3: Sgk75
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
( Nguyễn Quang Sáng -Chiếc lược ngà )
Câu " Cơm chín rồi !"
? Hàm ý: vô ăn cơm đi
? Bé Thu muốn mời ông Sáu vào ăn cơm, vì nó cố tránh gọi tiếng "ba".
Bài tập 4/sgk.76: Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn “Làng” của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không? Vì sao?
a) Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?.....
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…..
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
Câu in đậm không chứa hàm ý mà chỉ là câu đánh trống lảng.
II Luyện tập:
b) – Này, thầy nó ạ !
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
Gì ?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Tôi thấy người ta đồn….=> Câu nói dở dang
II Luyện tập:
Bài tập 4/sgk.76: Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn “Làng” của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không? Vì sao?
BÀI TẬP CỦNG CỐ
HS chọn đáp án đúng trong các câu sau.
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.
2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
C
B
Học bài:
- Đọc kĩ bài trong SGK – Học thuộc ghi nhớ.
Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh và hàm ý. Rèn luyện kĩ năng dùng hàm ý và hiểu hàm ý.
Tập viết đoạn văn ngắn có câu sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý.
2. Chuẩn bị:
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
Đọc các ví dụ tìm hiểu và trả lời câu hỏi.
Tìm hiểu điều kiện sử dụng hàm ý.
HƯỚNG
DẪN
HỌC
BÀI
Ở
NHÀ
TIẾT HỌC KẾT THÚC
Chân thành cảm ơn
quý thầy cô và các em.
CÔ ĐẾN DỰ GIỜ - THĂM LỚP
KIểm tra bàI cũ
- Tình yêu thương của cha mẹ, sự đùm bọc của quê hương đối với con như được thể hiện như thế nào trong bài “Nói với con” của nhà thơ Y Phương?
- Trình bày đức tính cao đẹp của người đồng mình và mong ước cuả người cha?
BÀI MỚI
Sáng nay, mẹ đi chợ dặn Nam ở nhà không được đi chơi và làm xong bài tập. Nam đang làm bài thì một người bạn học "không mời mà đến" cứ ngồi ì ra huyên thuyên mọi thứ chuyện. Nam không sao dứt ra được để làm bài tập trong khi đó mẹ sắp về rồi.
Nếu là Nam em sẽ nói như thế nào để bạn về?
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
* Vớ d?: SGK/74 - 75.
Đoạn trích (SGK - 74,75)
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh nên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt laị chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
? Anh thanh niên thông báo: anh rất tiếc, vì thời gian còn lại quá ít.
? ý cần thông báo không được diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu.
? Điều anh muốn nói ấy được suy ra nhờ vào văn cảnh - vào những từ ngữ trong câu.
? Anh không nói thẳng điều đó với hoạ sĩ và cô gái vì ngại ngùng, vì muốn che dấu tình cảm của mình.
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
? Câu nói này không chứa ẩn ý gì.
? Vì từ ngữ trong câu diễn đặt trực tiếp điều anh thanh niên muốn nói.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
* Vớ d?: SGK/74 - 75
*Câu 1: Nội dung thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
* Câu 2: Nội dung phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
* Vớ d?: SGK/74 - 75
* Ghi nhớ: SGK/75
- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
Bài tập nhanh:
1. Lớp trưởng thông báo cho một bạn học sinh biết:
- Lan ơi! chiều nay lớp mình đi lao động nhé.
2. Trống vào lớp đã 10 phút Hiếu mới chạy vào. Thầy giáo nhìn đồng hồ nói:
- Bây giờ là mấy giờ rồi?
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
Tình huống:
Cô gái nói:
- Quả khế kia ngon quá!
Chàng trai nói:
- Cành cây cao quá!
THẢO LUẬN NHÓM (2 phút)
So sánh chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa nghĩa tường minh và hàm ý?
2:00
1:59
1:58
1:57
1:56
1:55
1:54
1:53
1:52
1:51
1:50
1:49
1:48
1:47
1:46
1:45
1:44
1:43
1:42
1:41
1:40
1:39
1:38
1:37
1:36
1:35
1:34
1:33
1:32
1:31
1:30
1:29
1:28
1:27
1:26
1:25
1:24
1:23
1:22
1:21
1:20
1:19
1:18
1:17
1:16
1:15
1:14
1:13
1:12
1:11
1:10
1:09
1:08
1:07
1:06
1:05
1:04
1:03
1:02
1:01
1:00
0:59
0:58
0:57
0:56
0:55
0:54
0:53
0:52
0:51
0:50
0:49
0:48
0:47
0:46
0:45
0:44
0:43
0:42
0:41
0:40
0:39
0:38
0:37
0:36
0:35
0:34
0:33
0:32
0:31
0:30
0:29
0:28
0:27
0:26
0:25
0:24
0:23
0:22
0:21
0:20
0:19
0:18
0:17
0:16
0:15
0:14
0:13
0:12
0:11
0:10
0:09
0:08
0:07
0:06
0:05
0:04
0:03
0:02
0:01
0:00
Hết giờ
* Giống nhau: Đều là phần thông báo của câu.
* Khác nhau:
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
* Vớ d?: SGK/74 - 75
* Ghi nhớ: SGK/75
* Chú ý:
- Khi thông báo nên dùng câu tường minh.
- Khi cần nói tế nhị hoặc mỉa mai nên dùng hàm ý.
- Hàm ý tạo sự tế nhị, tinh tế trong giao tiếp.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
II. Luy?n t?p:
Bài tập 1: Sgk 75
a. Câu nào cho thấy nhà hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay với anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều đó ?
- Câu " Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy."
? Từ " tặc lưỡi" cho thấy nhà hoạ sĩ chưa muốn chia tay với anh thanh niên.
b. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa?
- Mặt đỏ ửng (ngượng ngùng).
- Nhận lại chiếc khăn (Không tránh được)
- Quay vội đi (quá ngượng không muốn người khác biết tâm trạng thật của mình).
? Qua những hình ảnh trên, ta đoán ra: cô gái cố tình "bỏ quên" chiếc khăn mùi soa làm kỉ niệm, nhưng anh thanh niên vì quá thật thà tưởng cô gái bỏ quên nên trả lại.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
II. Luy?n t?p:
Bài tập 1: Sgk 75
Bài tập 2: Sgk75
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một nhà hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như hoa của Yên Sơn nhà anh.
( Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Hàm ý của câu in đậm:
- "Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá."
? Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
Tiết 123
Nghĩa Tường Minh và Hàm ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
II. Luy?n t?p:
Bài tập 1: Sgk 75
Bài tập 2: Sgk75
Bài tập 3: Sgk75
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
( Nguyễn Quang Sáng -Chiếc lược ngà )
Câu " Cơm chín rồi !"
? Hàm ý: vô ăn cơm đi
? Bé Thu muốn mời ông Sáu vào ăn cơm, vì nó cố tránh gọi tiếng "ba".
Bài tập 4/sgk.76: Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn “Làng” của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không? Vì sao?
a) Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?.....
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…..
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
Câu in đậm không chứa hàm ý mà chỉ là câu đánh trống lảng.
II Luyện tập:
b) – Này, thầy nó ạ !
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
Gì ?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Tôi thấy người ta đồn….=> Câu nói dở dang
II Luyện tập:
Bài tập 4/sgk.76: Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn “Làng” của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không? Vì sao?
BÀI TẬP CỦNG CỐ
HS chọn đáp án đúng trong các câu sau.
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.
2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
C
B
Học bài:
- Đọc kĩ bài trong SGK – Học thuộc ghi nhớ.
Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh và hàm ý. Rèn luyện kĩ năng dùng hàm ý và hiểu hàm ý.
Tập viết đoạn văn ngắn có câu sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý.
2. Chuẩn bị:
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
Đọc các ví dụ tìm hiểu và trả lời câu hỏi.
Tìm hiểu điều kiện sử dụng hàm ý.
HƯỚNG
DẪN
HỌC
BÀI
Ở
NHÀ
TIẾT HỌC KẾT THÚC
Chân thành cảm ơn
quý thầy cô và các em.
* Một số tài liệu cũ có thể bị lỗi font khi hiển thị do dùng bộ mã không phải Unikey ...
Người chia sẻ: Đinh Quang Khải
Dung lượng: |
Lượt tài: 0
Loại file:
Nguồn : Chưa rõ
(Tài liệu chưa được thẩm định)