Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo!
Hội giảng - Môn Ngữ văn
Lớp 9C
Kiểm tra bài cũ:
- Liên kết câu là gì ?

- Tập hợp câu dưới đây được kết nối bằng những phép liên kết nào? Có thể coi đây là một đoạn văn được không?
Màu xanh của thảm cỏ “xanh tận chân trời” hòa cùng sắc trắng tinh khiết của những đóa hoa lê gợi lên khung cảnh tươi sáng và tràn đầy sức sống của mùa xuân. Mùa xuân ấy đang tưng bừng, rộn rã trên khắp mọi miền quê với “người cầm súng”, “người ra đồng” để bảo vệ và dựng xây đất nước. Nhưng “người đồng mình” dẫu thô sơ da thịt, dẫu nếm trải bao nhọc nhằn, gian khó vẫn “không bao giờ nhỏ bé”. Họ đã trở thành biểu tượng cho vẻ đẹp trẻ trung, ngang tàng, kiêu hãnh của những người lính lái xe Trường Sơn dũng cảm, kiên cường.
Tiết 123.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:

1. Ví dụ:
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn giữa cuốn sách tới trả lại cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.


Vậy theo em khi nào người ta sử dụng hàm ý?

+ Khi người nói không thể hoặc không muốn nói trực tiếp.
+ Không muốn bộc lộ cảm xúc hoặc tế nhị kín đáo bộc lộ cảm xúc của mình.
+ Không chịu trách nhiệm về hàm ý chứa trong câu nói của mình.
* Lưu ý: Hàm ý phụ thuộc vào tình huống giao tiếp, tức cùng một câu nói nhưng trong những tình huống khác nhau thì hàm ý sẽ khác nhau.
Ví dụ: Trời sắp mưa rồi đấy!
Hàm ý: - Lấy quần áo vào.
- Nhớ mang áo mưa theo.
- Đừng đi, kẻo ướt.
- ...

Tiết 123.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
1. Ví dụ:
Tiết 123.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:


Theo em trong giao tiếp hàng ngày, có phải lúc nào ta cũng sử dụng hàm ý không? Lấy ví dụ?
Ví dụ: Người có Quốc tịch Việt Nam là công dân nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (điều 4 luật Quốc tịch 1998)

Câu trên có sử dụng hàm ý không?
Không sử dụng hàm ý.

7
Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
Luyện tập:
A: Tèi nay cËu ®i xem xiÕc kh«ng?
B: M×nh ch­a lµm xong bµi tËp.
B không đi được vì chưa làm xong bài tập
Tiết 123.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý

I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
II. Luyện tập:


Tình huống:
Hai chị em đang chơi đùa thì bố bảo:
- Đã 11 giờ đêm rồi đấy!
-> Câu nói này có chứa hàm ý: Khuya rồi, hai chị em hãy đi ngủ đi!
II. Luyện tập
1. Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Trời ơi chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn giữa cuốn sách tới trả lại cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
a. Câu nào cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
b. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa?
Tiết 123. NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Cô gái ngượng vì định kín đáo để khăn lại làm vật kỉ niệm cho anh thanh niên nhưng anh lại quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại
2/ Đọc đoạn trích sau và cho biết hàm ý các câu in đậm:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họavà cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Trả lời: Ông hoạ sĩ già cần nước chè, ở Lào Cai đi sớm quá nên chưa kịp uống.
Tiết 123. NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. Luyện tập
Tiết 123. NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II. Luyện tập
3. Đọc đoạn trích sau, tìm hàm ý v� cho bi?t n?i dung c?a h�m � dĩ ?
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh. Nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
Câu " Cơm chín rồi !" có chứa hàm ý , đó là "Ông vô ăn cơm đi!"
Bài 4: Các câu in đậm sau có chứa hàm ý không. Vì sao?
a. Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Câu trên không chứa hàm ý. Vì đó là câu nói đánh trống lảng của ông Hai.
Câu in đậm trên không chứa hàm ý. Vì đó chỉ là câu nói dở dang chưa hết câu.
Bài 4: Các câu in đậm sau có chứa hàm ý không. Vì sao?

b. - Này thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gát lên:
- Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
? Hãy chọn đáp án đúng nhất trong những câu sau:
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.

2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
BÀI TẬP CỦNG CỐ

- Trong giao tiếp:
+ Nói thận trọng, rành mạch…
+ Nghe tinh tường…
- Trong đọc hiểu văn bản: Suy ngẫm để tìm được hàm ý trong đó…
- Phát hiện suy diễn hàm ý cần dựa trên nghĩa tường minh, trong tình huống giao tiếp.









































Hướng dẫn – dặn dò:
- Phân biệt được nghĩa tường minh và hàm ý.
- Làm bài tập 4 - SGK
Chỉ ra hàm ý trong khổ thơ cuối bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh"
".Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi."
§¸p ¸n:
Khi con người ta đã đứng tuổi, đã trải nghiệm và từng trải nhiều thì càng vững vàng, càng bình tĩnh,bản lĩnh hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh cuộc đời.