Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰGIỜ THĂM LỚP 9D
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.









2. Hãy điền vào lượt lời của người em trong đoạn thoại sau một câu có nghĩa tường minh, một câu chứa hàm ý:
Chị: Ngày mai, em đi siêu thị cùng chị nghe.
Em:
a/.....................................................

b/.....................................................


Dạ, em bận rồi, không đi với chị được.
Dạ, bài tập Ngữ văn em chưa làm xong chị ạ!
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
(tiếp theo)
Tiết :128

Đọc đoạn trích sau:
Chị Dậu nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nửa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường cho u.
( Sau bữa ăn này con không còn được ăn ở nhà nữa. Mẹ đã bán con.)
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
( Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài)
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:
- U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để con ở nhà chơi với em con.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)






















ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý
Người nói ( người nghe) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói
Người nghe ( người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
B�i t?p2/92: H�m ý c?a cõu in d?m du?i dõy l� gỡ ?Vỡ sao em bộ khụng núi th?ng du?c m� ph?i s? d?ng h�m ý ?Vi?c s? d?ng h�m ý cú th�nh cụng khụng ?Vỡ sao?
Nú nhỡn dỏo dỏc m?t lỳc r?i kờu lờn:
-Com sụi r?i ,ch?t nu?c giựm cỏi!- Nú cung l?i núi tr?ng.
Tụi lờn ti?ng m? du?ng cho nú:
-Chỏu ph?i g?i "Ba ch?t nu?c giựm con", ph?i núi nhu v?y.
Nú nhu khụng d? ý d?n cõu núi c?a tụi, nú l?i kờu lờn:
-Com sụi r?i,nhóo bõy gi?!
Anh Sỏu v?n ng?i im [.]

(Nguy?n Quang Sỏng,Chi?c lu?c ng�)
Chắt giùm nước để cơm khỏi nhão.
Người nghe không cộng tác( vờ không nghe, không hiểu)
* Đọc truyện cười : NHƯNG NÓ PHẢI BẰNG HAI MÀY
Lúc kia có một tên lí trưởng nổi tiếng xử kiện giỏi.
Một hôm nọ, Cải với Ngô đánh nhau, rồi mang nhau đi kiện. Cải sợ kém thế, lót trước cho thầy lí năm đồng. Ngô biện chè lá những mười đồng. Khi xử kiện thầy lí nói:
- Thằng Cải đánh thằng Ngô đau hơn, phạt một chục roi.
Cải vội xòe năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thầy lí khẽ bẩm:
- Xin xét lại, lẽ phải về con mà.
Thầy lí cũng xòe năm ngón tay trái úp lên ngón tay mặt nói:
- Tao biết mày phải....nhưng nó lại phải ...bằng hai mày.
( Trương Chính - Phương Châu)



- Xin xét lại, lẽ phải thuộc về con mà.
- Tao biết mày phải....nhưng nó lại phải ...bằng hai mày.
Con đã đưa cho
thầy năm đồng,
như vậy con mới là phải.
Tao biết mày đưa tao
năm đồng đúng ra
mày phải, nhưng nó
đưa cho tao mười đồng
nên nó phải hơn.
* LƯU Ý:
Việc sử dụng hàm ý thành công phụ thuộc vào
hai điều kiện:
- Người nghe phải chịu cộng tác với người nói.
- Người nói phải nắm được năng lực giải đoán hàm ý ở người nghe.
BÀI TẬP 3/92: Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.
A: Mai về quê với mình đi!
B: /........./
A: Đành vậy.
* Chọn câu thích hợp để điền vào lượt lời của B


Mình bận học bài .
Mình phải cùng mẹ về thăm ngoại.
Mai hãy tính.
Ngồi xe mỏi lưng lắm.
Ai mà ở không.
1
2
Cần chú ý đến ngữ cảnh khi sử dụng hàm ý (đảm bảo lịch sự ,tế nhị trong giao tiếp)
ĐOẠN a(1,2 )
ĐOẠN b (3,4)
ĐOẠN c ( 5,6)
Người nói:
Người nghe:
Hàm ý củacâu
inđậm:
Chi
tiết
Anh thanh
niên
Anh Tấn
Ông hoạ sĩ
và cô gái
Chị Hai
Dương
Thúy Kiều
Hoạn Thư
- Mời bác và cô vào uống nước.
- Chúng tôi
không thể
cho được.
C1: Giễu cợt: tiểu thư cũng có lúc phải đến đây sao?
C2: Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng.
- Ông liền theo anh thanh niên
vào trong nhà
và ngồi xuống ghế
- Thật là càng
giàu có....một đồng xu! Càng không dám....
càng giàu có.
- Hồn lạc phách xiêu , khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
Bài tập 1/91: THẢO LUẬN NHÓM 3 PHÚT
BÀI TẬP 4: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh " hi vọng"với "con đường" trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
( Cố hương)
Tuy hi vọng chưa có thể nói là thực hay hư nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.

BÀI TẬP 5/ 92: Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng ( trong bài thơ Mây và sóng của Ta- go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn .
- Câu có hàm ý mời mọc :
+ Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.
+ Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao.


BÀI TẬP 5/ 92:
- Câu có hàm ý từ chối:
+ Mẹ mình đang đợi ở nhà. Làm sao có thể
rời mẹ mà đến được?
+ Buổi chiều, mẹ luôn muốn mình ở nhà. Làm sao có thể rời mẹ mà đi được?
- Viết thêm câu có hàm ý mời mọc:
+ Không biết ai có muốn chơi với tớ
không?
+ Chơi với bọn tớ thích lắm đấy.


- Viết thêm câu có hàm ý mời mọc:
+ Không biết ai có muốn chơi với tớ không?
+ Chơi với bọn tớ thích lắm đấy.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
KHÁI NIỆM
ĐIỀU KIỆN
SỬ DỤNG
HÀM Ý
Nghĩa tường minh :là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu.
Hàm ý: là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Người nói( người nghe) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe ( người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Bây giờ mận mới hỏiđào/Vườn hồng có lối ai vào hay chưa?
Chàng trai
Hoa thơm thơm nức cả rừng/
Ong chưa dám lượn, bướm đừng lao xao.
Cô A
Mận hỏi thì đào xin thưa:
Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào.
CÔ B
DẶN DÒ


















--
- Vẽ sơ đồ tư duy để củng cố kiến thức về nghĩa tường minh và hàm ý.
- Làm lại bài tập 5.
- Soạn bài :
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
+Theo các nội dung đã nêu ở SGK/109,110,111
+ Giải các bài tập ở từng phần.
XIN CH�O T?M BI?T !