Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

Chào tất cả các em !
CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO
VỀ DỰ GIỜ
Tình huống 1
Sắp đến giờ vào lớp, cô
giáo hỏi một bạn học sinh:
- Mấy giờ rồi em?
Tình huống 2:
Nam đi học muộn, đến sân
trường gặp cô giáo, cô giáo hỏi:
- Mấy giờ rồi em?
Mục đích của hành động nói trong hai câu hỏi trên có gì khác nhau?.
Cô giáo muốn hỏi giờ học sinh
Cô giáo muốn nhắc nhở việc Nam đi học muộn
nghĩa tưuờng minh và hàm ý
Tiết 124- B�i 24
Tiết 124 – Bài 24 :NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I/ Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
1.Ví dụ:
* Nhận xét:
Lời thoại 1: Anh thanh niên muốn nói thêm “ Anh rất tiếc không còn nhiều thời gian để trò chuyện, tâm tình”.
Không nói thẳng điều mình muốn nói vì ngại ngùng, muốn che giấu tình cảm...
- Ông họa sĩ và cô gái có hiểu hàm ý trong câu nói của anh
=> Hàm ý
Lời thoại 2:
- Nói không có ẩn ý gì
->Hiểu nghĩa trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
=> Nghĩa tường minh
2.Ghi nhớ: SGK-75
Đọc đoạn trích sau
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi .
( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
NGHĨA
TƯỜNG MINH
Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
HÀM Ý
Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ đó.
2.GHI NHỚ
Anh:
Các bạn đã làm bài tập cô giao chưa ?

Cường:
Mình làm xong rồi.
Hà:
Tối qua mình bận quá.
Tình huống
Tan học, Hùng muốn đi nhờ xe đạp của Trung. Hãy viết một đoạn hội thoại trong đó có sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý ( Với hàm ý Trung từ chối khéo không muốn cho Hùng đi nhờ xe).
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Bài tập
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung hàm ý.
Nếu tách khỏi tình huống thì hàm ý trên có được xem là lời có chứa hàm ý không? Vì sao? Từ đó em rút ra kết luận gì về việc sử dụng hàm ý?
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
a - Nghĩa là: Mời ông vô ăn cơm đi.
Khắc họa tính cách ngang ngạnh, ương bướng của bé Thu, không chịu gọi ông Sáu là ba.
b – Nếu tách khỏi tình huống trên thì lời nói của bé Thu không chứa hàm ý. Chỉ trong tình huống này thì người nghe là anh Sáu mới hiểu hàm ý trong câu nói của bé Thu là mời anh vào ăn cơm.
-> Hàm ý dùng riêng
Tình huống 1
Sắp đến giờ vào lớp, cô
giáo hỏi một bạn học sinh:
- Mấy giờ rồi em?
Tình huống 2:
Nam đi học muộn, đến sân
trường gặp cô giáo, cô giáo hỏi:
- Mấy giờ rồi em?
Cô giáo muốn hỏi giờ học sinh
Cô giáo muốn nhắc nhở việc Nam đi học muộn
Ví dụ: Có một nhóm bạn 5 người cùng nhau đi xem phim, trong đó A,B chuẩn bị vé cho cả nhóm.
A : Mua được vé chưa?
B : Mua được 3 vé rồi.

 Câu và từ ngữ trong lời của B cho biết số vé đã mua được là 3, nhưng số vé cần lại là 5. Trên cơ sở đó, người nghe (là A) tự đoán ra là còn 2 vé chưa mua được, mà không cần B phải nói ra “còn thiếu hai vé”.Lời của B là lời có chứa hàm ý
=> Hàm ý dùng chung ( Hàm ý thông dụng)
* Lưu ý

Hàm ý dùng chung

Là kiểu hàm ý được
nhiều người dùng,
được dùng một cách
phổ biến trong những
tình huống tương tự
Hàm ý dùng riêng
Là hàm ý chỉ có thể
giải đoán được gắn
với tình huống cụ thể,
tách ra khỏi tình huống
đó thì hoặc là không
giải đoán được, hoặc
là hiểu khác đi.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
II/ Luyện tập:
1.Bài tập 1:
a)Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn .Thái độ đó giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa?
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn.
Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy lại chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái.
Cô kĩ sư
mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
Nhà họa sĩ
tặc lưỡi đứng dậy.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Bài tập 4:

- Hà, nắng gớm, về nào…
 Câu nói đánh trống lảng, ông Hai lấy cớ ra về để tránh xa đám đông đang bàn tán về làng Chợ Dầu theo Việt gian.

- Tôi thấy người ta đồn…
 Câu nói bỏ lửng của bà Hai; nói dè dặt, thăm dò ý ông Hai, lựa ý để thông báo tin về làng Chợ Dầu.
A đến nhà B chơi, thấy một cây táo
rất sai quả. Hãy viết một đoạn hội
thoại có hàm ý A muốn B hái táo mời
mình ăn.
Bạn rủ mình đi xem phim
Nêu một số hàm ý từ chối không đi.



NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
10
10
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ
- Học nội dung ghi nhớ, lấy ví dụ
- Làm bài tập 2

HƯỚNG DẪN CHUẨN BỊ BÀI MỚI
Soạn bài: Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ
- Đọc kĩ ví dụ mẫu,trả lời các câu hỏi trong SGK