Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

CÁC THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ
Giáo viên: Hồ Thị Minh
Tổ: KHXH
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
Kiểm tra bài cũ
1. Em hãy phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý?
Cho ví dụ về hàm ý.
2. Làm bài tập 3 (SGK/75,76).

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1. Bài tập (SGK/90)
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
Tiết 129 : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý
Bài tập (SGK/90)
Nhận xét
- Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.
 Sau bữa ăn này, con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa. Mẹ đã bán con.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
 Mẹ đã bán con cho cụ Nghị thôn Đoài.
(Hàm ý rõ hơn)
* Cái Tí nghe nói giãy nảy, liệng củ khoai, òa lên khóc và hỏi: “U bán con thật đấy ư?... em con.”
Có 2 điều kiện:
Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
*Chị Dậu:
Nêu hàm ý của câu in đậm 1?
Nêu hàm ý của câu in đậm 2?
Vì sao chị Dậu phải dùng hàm ý?
Hàm ý trong câu nói nào rõ hơn?
Vì sao phải nói rõ hơn như vậy?
Chi tiết cho thấy cái Tí hiểu hàm ý câu nói 2 của mẹ?
Để có hàm ý cần mấy điều kiện?
Tiết 129 : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
Bài tập (SGK/90)
Nhận xét
*Bài tập nhanh
… Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngồi im (…)
( Chiếc lược ngà – Nguyễn Quang Sáng)
Chắt giùm nước để cơm khỏi nhão.

(Không muốn dùng tiếng ba để gọi ông Sáu).
Anh Sáu vẫn ngồi im.
(Không cộng tác đối thoại, vờ như không nghe thấy, không hiểu gì.)
Sử dụng hàm ý không thành công.
Tiết 129 : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
Bài tập (SGK/90)
Nhận xét
Có 2 điều kiện:
Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
*Lưu ý: Để sử dụng thành công hàm ý:
Người nghe phải chịu cộng tác với người nói. (Không nghe, giả vờ không nghe, giả vờ không nhận biết hàm ý là không cộng tác.)
Người nói phải nắm được năng lực giải đoán hàm ý ở người nghe.
3. Bài học: Ghi nhớ (SGK/91)
Tiết 129 : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)

Bài tập 1
II. Luyện tập
I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
Tiết 129 : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)

Bài tập 1
Bài tập 3: Điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.
A: Mai về quê với mình đi !

B: / ………………………………………………………………..

A: Đành vậy.

* Điền: - Mình còn rất nhiều bài tập.
- Mai mình phải trông nhà.
- Mình sắp thi rồi.
- Mình phải đi thăm bà ốm ở bệnh viện.
II. Luyện tập
I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
Tiết 129 : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập
Bài tập
*Vợ
Tôi mà biết anh như thế này thì tôi thà lấy quỷ sa tăng còn sướng hơn.
*Chồng
- Ủa, lạ nhỉ? Bộ dưới âm ti địa ngục người ta cho phép họ hàng lấy nhau à?
 Hàm ý: Anh còn tệ hơn cả quỷ sa tăng.
 Hàm ý: Cô cũng là quỷ sa tăng.
Tiết 129 : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)

Người nghe
(người ®äc)
Người nói
(ngu?i viết)
Có ý thức dua hàm ý
(N?m du?c nang l?c gi?i
doỏn h�m ý ? ngu?i nghe)
Có năng lực giải đoán h�m ý
(Ch?u c?ng tỏc v?i ngu?i núi)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập
Tiết 129 : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)

II. Luyện tập
I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
- Hoàn thiện bài tập
- Học bài; chuẩn bị bài Kiểm tra Văn (Phần thơ )
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Tiết 129 : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)