Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi: Em hiểu thế nào là liên kết câu và liên kết đoạn văn ?
TRUY?N CU?I
Chàng Ngốc được vợ giao cho đi chăn đàn bò 10 con. Chiều tối, anh ta cưỡi lên lưng một con và lùa đàn bò về. Đến cổng, anh ta dừng lại đếm xem có đủ bò không nhưng đếm đi đếm lại v?n chỉ thấy có 9 con. Hoảng quá, anh ta thất thanh gọi vợ. Vợ lật đật chạy ra hỏi :
- Có chuyện gì mà mình kêu hốt hoảng thế ?
Anh chàng mếu máo:
- Mình ơi, tôi làm mất... 1 con bò rồi.
Chị vợ nhìn nhanh đàn bò rồi cười: " Tưởng gì, thừa một con thì có!".
Tiết 126
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Tiếng Việt
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn giữa cuốn sách tới trả lại cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
So sánh nghĩa tường minh và hàm ý
Giống nhau:
Đều là ph?n thụng bỏo c?a ngu?i núi g?i d?n ngu?i nghe
Khác nhau:
Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy
Phân biệt
Hàm ý
Nghĩa tường minh
1. ANH: Các bạn đã làm bài tập chưa?
3. HÀ: Tối qua mình bận quá.
2. CƯỜNG: M×nh đã làm rồi.
Câu trả lời nào là tường minh, câu trả lời nào là hàm ý ? Nội dung của hàm ý là gì ?
TRUY?N CU?I
Chàng Ngốc được vợ giao cho đi chăn đàn bò 10 con. Chiều tối, anh ta cưỡi lên lưng một con và lùa đàn bò về. Đến cổng, anh ta dừng lại đếm xem có đủ bò không nhưng đếm đi đếm lại v?n chỉ thấy có 9 con. Hoảng quá, anh ta thất thanh gọi vợ. Vợ lật đật chạy ra hỏi :
- Có chuyện gì mà mình kêu hốt hoảng thế ?
Anh chàng mếu máo:
- Mình ơi, tôi làm mất... 1 con bò rồi.
Chị vợ nhìn nhanh đàn bò rồi cười: " Tưởng gì, thừa một con thì có!".
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
Bài tập 1:
II- LUYỆN TẬP
Bài tập 2:
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Hàm ý:Bác họa sĩ đi sớm quá chưa kịp uống nước chè.
Bài tập 3:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.


? Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Bài tập 4:
Các câu in đậm sau có chứa hàm ý không. Vì sao?
a. Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Câu trên không chứa hàm ý. Vì đó là câu nói đánh trống lảng của ông Hai.
Câu in đậm trên không chứa hàm ý. Vì đó chỉ là câu nói dở dang chưa hết câu.


b. - Này thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gát lên:
- Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Hãy chọn đáp án đúng trong các câu sau?
BÀI TẬP CỦNG CỐ
1. Hàm ý là phần thông báo:
Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Được diễn đạt trực tiếp trong câu.

2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.
C
B
Bài tập bổ sung:
1.Chỉ ra hàm ý trong khổ thơ sau ?
…Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
иp ¸n:
Khi con người ta đã đứng tuổi, đã trải nghiệm và từng trải nhiều thì càng vững vàng, càng bình tĩnh, bản lĩnh hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.
15
2. Tìm hàm ý trong truyện cười dân gian sau:
Xin nước lạnh
Chủ nhà dọn cơm đãi khách, mang thiếu một đôi đũa. Ai nấy đều cầm đũa mời nhau, còn người khách không có đũa đứng dậy nói với chủ nhà rằng:
- Cho tôi xin một chén nước lạnh.
Chủ nhà hỏi:
- Hả, để làm gì vậy?
- Để rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn.
 Lời trách khéo của người khách vì sự tiếp đón không chu đáo của gia chủ.
HU?NG D?N H?C B�I

1. Hoàn thiện các bài tập vào vở.
2. Tìm thêm các tình huống trong đời sống có sử dụng hàm ý.
3. So?n: Nghĩa tường minh và hàm ý ( tiếp theo).