Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

KÍNH CHÀO THẦY CÔ ĐẾN THAM DỰ TIẾT HỌC LỚP 9A7
KIỂM TRA BÀI CŨ
1/ Caùc ñoaïn vaên trong moät vaên baûn cuõng nhö caùc caâu trong moät ñoaïn vaên phaûi lieân keát chaët cheõ vôùi nhau veà noäi dung nhö theá naøo?
2/ Veà hình thöùc, caùc caâu vaø caùc ñoaïn vaên coù theå ñöôïc lieân keát vôùi nhau baèng moät soá bieän phaùp naøo?
1/ Về nội dung phải có sự liên kết:
- liên kết chủ đề.
- liên kết lô-gíc.
2/ Về hình thức phải có sự liên kết bằng một số biện pháp chính:
- phép lặp.
- phép đồng nghĩa, trái nghĩa,liên tưởng.
- phép thế.
- phép nối.

Hoan hô đúng
rồi .
Tiết: 133
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ Ý:
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. ( Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
1. Qua câu " Trời ơi, chỉ còn có năm phút!", em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với hoạ sĩ và cô gái ?
2. Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không ?







PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ Ý ?
?
?
Linh:
-Hôm nay, gió nhiều quá!
- Em hiểu thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý ?
-Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
-Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ Ý:

II- LUYỆN TẬP
1. Đọc lại các đoạn trích đã dẫn ở mục I:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
cho biết:
1. a) Câu nào cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy ?
ĐÁP ÁN: - Câu"Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy."
- Từ ngữ giúp nhận ra là: tặc lưỡi.
Đây là cách dùng "hình ảnh" để diễn đạt ý của ngôn ngữ.

- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
1.b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn.Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa ?

- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
( Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
ĐÁP ÁN:
Những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc mùi soa là:
- mặt đỏ ửng (ngượng).
- nhận lại chiếc khăn ( một hành động thay cho lời cảm ơn)
- quay vội đi ( lúng túng, bối rối)
- OÂ ! Coâ coøn queân chieác muøi soa ñaây naøy !
Anh thanh nieân vöøa vaøo, keâu leân. Ñeå ngöôøi con gaùi khoûi trôû laïi baøn, anh laáy chieác khaên tay coøn vo troøn caëp giöõa cuoán saùch tôùi traû cho coâ gaùi. Coâ kó sö maët ñoû öûng, nhaän laïi chieác khaên vaø quay voäi ñi.
( Nguyeãn Thaønh Long, Laëng leõ Sa Pa)
2. Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây :
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
-Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh .
( Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa)
Hàm ý của câu: "Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá." là: "Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè đấy."
3. Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :
Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra :
Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra :
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
ĐÁP ÁN: Câu: "Cơm chín rồi !" có chứa hàm ý, đó là " Ông vô ăn cơm đi!"
4. Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao ?
Có người hỏi :
Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?...
Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to :
Hà nắng gớm , về nào.
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng
Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư
lên ấy vẫn dõi theo.

b)- Này , thầy nó ạ .
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Gì ?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn .
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.

a) Có người hỏi :
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy ! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to :
- Hà nắng gớm , về nào.
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng.Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
b) - Này , thầy nó ạ .
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Gì ?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn .
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
ĐÁP ÁN:
- Câu: "Hà nắng gớm , về nào." không có hàm ý, mà chỉ là câu nói lảng ( nói lảng sang chuyện khác tránh đề tài đang bàn, còn gọi là " đánh trống lảng").
- Câu: "Tôi thấy người ta đồn." không có hàm ý, mà chỉ là câu nói dở dang (bỏ lửng)
- Em hiểu thế nào là nghĩa tường minh?
Thế nào là nghĩa hàm ý?
Cho ví dụ minh hoạ.
-Tối nay, bạn đi xem hát với mình nhé!
- Rất tiếc, tối nay mình còn làm ba bài tập nữa.
(Hàm ý)
(Tường minh)
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:
1/ -Học phần ghi nhớ ( SGK/ 75)
-Xem lại các bài tập đã làm
2/ Soạn bài:NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TT)
a.Đọc đoạn văn (SGK/ 90) và trả lời các câu hỏi phía dưới đoạn văn.
b. Để sử dụng hàm ý, người nói và người nghe phải cần có những điều kiện nào?
CHAÂN THAØNH CẢM ƠN THAÀY COÂ VAØ CAÙC EM