Bài 24. Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ

Phòng giáo dục Hiệp Hoà
Trường THCS Đức Thắng
------------???------------
Giáo viên: Chu Thị Thuý
Tiết 128
Nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ
Hiệp Hoà 19/03/2008
I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
1/ Văn bản (SGK - trang 7)
Khát vọng hoà nhập, dâng hiến cho đời
Mùa xuân là mùa của thiên nhiên thắm tươi, của vạn vật sinh sôi nảy nở. Văn học Việt Nam từng có không ít bài thơ thể hiện cảm xúc rạo rực, trẻ trung trước mùa xuân. Ngay từ khi ra đời, Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải đã chiếm được cảm tình của đông đảo bạn đọc. Bài thơ toát lên một không khí vừa rạo rực vừa trong sáng, êm dịu đến dễ thương, thể hiện tình cảm thiết tha đối với thiên nhiên, đất nước và một nguyện ước cống hiến thất đáng trân trọng.
Hình ảnh mùa xuân trong bải thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa. Từ hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nưcớ trong lao động và chiến đấu, nhà thơ đi đến nguyên ước làm Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng cho đời, cất lên khúc hát xao xuyến, tươi vui hào trong bản tình ca, anh hùng ca của cách mạng. Trong đó mùa xuân nào cũng thật gợi cảm, cũng thật đáng yêu.
Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất nước được tạo nên từ các chi tiết tiêu biểu, được vẽ bằng cả màu sắc lẫn âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, là lộc giắt đầy quanh lưng người ra trận và trải dài trên những cánh đồng (tượng trưng cho sự nảy nở, sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ, trong lời kêu, giọng hỏi: ơi., hót chi mà,..Đặc biệt, tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu nhận và giữ gìn vẻ đẹp ấy được thể hiện qua tư thế độc đáo: Tôi đưa taytôi hứng từng giọt âm thanh từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim chiền chiện thả vào không gian trong suốt của mùa xuân được cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy, động tác ấy chỉ có được ở một tâm hồn thi sĩ, ở một tấm lòng tha thiết yêu mến cuộc sống này. Từ hình ảnh màu xuân gần gũi, nhà thơ liên tưởng khái quát đến truyền thống bốn nghìn năm, đến sức xuân cứ đi lên phía trước của đất nước. Khi dúc kết, khái quát như thế, lời thơ dễ khôn khan. Nhưng khổ thơ thứ ba cứ như tự nhiên được cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm trong mạch tâm tình.
Từ rung cảm thiết tha trước mùa xuân đẹp của quê hương, đất nước, Thanh Hải bộc lộ một nguyện ước chân thành:
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Đó chính là hình ảnh Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng chô đời thể hiện khát vọng được hoà nhập, được dâng hiến. Đến đây, ta bống thấm thía ý nghĩa của nhan đề bài thơ. Trước Thanh Hải quả chưa có hình ảnh thơ vừa lạ, vừa hồn nhiên, thân thương này. Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ chứa đựng sự khiêm nhường mà cũng tự tin, tự hào biết mấy của con người ý thức sâu sắc về giá trị cuộc đời, về hạnh phúc của hiến dâng và đón nhận. Nót trầm xao xuyến của mùa xuân nho nhỏ này cú tự nhiên hoà vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đát nước nhờ sự chiếu ứng giữa hai phần của bải thơ. Khổ đầu xuất hiện hình ảnh bông hoa tím, con chim chiền chiện giữa trời xanh với tiếng hót từng giọt long lanh. Giờ đây, đến khổ thứ tư, nguyện ước của nhân vật trữ tình, của mùa xuân nho nhỏ chính là sự láy lại các hình ảnh ấy của mùa xuân.
Như vây, giữa các khổ, các phần của Mùa xuân nho nhỏ có sự gắn kết tự nhiên, chạt chẽ, vừa luyến láy, vừa được nâng cao. Bài thơ này lay động tâm hồn chúng ta bởi chất hoạ gợi cảm, chất nhạc vấn vương, quyến luyến bởi nguyện ước tha thiết, chân thành. Cái nguyện ước lặng lẽ dâng cho đời một mùa xuân nho nhỏ kia đâu còn của riêng Thanh Hải mà có lẽ đã trở thành tiếng lòng cả nhiều bạn đọc.
(Hà Vinh)
? Bố cục chung của một bài văn nghị luận
b) Thân bài:
a) Mở bài: Nêu vấn đề cần nghị luận
- Đoạn II: Nêu luận điểm B
- Đoạn I: Nêu luận điểm A
- Đoạn III: Nêu luận điểm C
+ Luận cứ 1
+ Luận cứ 2
c) Kết bài: Nhận định đánh giá chung:
I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
1/ Văn bản (SGK - trang 7)
? Câu hỏi thảo luận
a) Vấn đề nghị luận của văn bản?
b) Để làm rõ vấn đề nghị luận (luận điểm chính) người viết đã triển khai những luận điểm phụ nào? Những câu mang luận điểm đó?
I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
1/ Văn bản (SGK - trang 7)
a) Vấn đề nghị luận của văn bản: Hình ảnh mùa xuân và tình cảm thiết tha của Thanh Hải trong bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ"
b) Những luận điểm:
? Hình ảnh mùa xuân trong bài thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa
? Hình ảnh mùa xuân hiện nên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ.
? Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ thể hiện khát vọng được hoà nhập, được hiến dâng của nhà thơ
? Đáp án thảo luận
? Câu hỏi thảo luận
a) Vấn đề nghị luận của văn bản?
b) Để làm rõ vấn đề nghị luận (luận điểm chính) người viết đã triển khai những luận điểm phụ nào?
c) Em hãy tìm những câu mang luận điểm trên?
Khát vọng hoà nhập, dâng hiến cho đời
Mùa xuân là mùa của thiên nhiên thắm tươi, của vạn vật sinh sôi nảy nở. Văn học Việt Nam từng có không ít bài thơ thể hiện cảm xúc rạo rực, trẻ trung trước mùa xuân. Ngay từ khi ra đời, Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải đã chiếm được cảm tình của đông đảo bạn đọc. Bài thơ toát lên một không khí vừa rạo rực vừa trong sáng, êm dịu đến dễ thương, thể hiện tình cảm thiết tha đối với thiên nhiên, đất nước và một nguyện ước cống hiến thất đáng trân trọng.
Hình ảnh mùa xuân trong bải thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa. Từ hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nưcớ trong lao động và chiến đấu, nhà thơ đi đến nguyên ước làm Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng cho đời, cất lên khúc hát xao xuyến, tươi vui hào trong bản tình ca, anh hùng ca của cách mạng. Trong đó mùa xuân nào cũng thật gợi cảm, cũng thật đáng yêu.
Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất nước được tạo nên từ các chi tiết tiêu biểu, được vẽ bằng cả màu sắc lẫn âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, là lộc giắt đầy quanh lưng người ra trận và trải dài trên những cánh đồng (tượng trưng cho sự nảy nở, sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ, trong lời kêu, giọng hỏi: ơi., hót chi mà,..Đặc biệt, tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu nhận và giữ gìn vẻ đẹp ấy được thể hiện qua tư thế độc đáo: Tôi đưa taytôi hứng từng giọt âm thanh từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim chiền chiện thả vào không gian trong suốt của mùa xuân được cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy, động tác ấy chỉ có được ở một tâm hồn thi sĩ, ở một tấm lòng tha thiết yêu mến cuộc sống này. Từ hình ảnh màu xuân gần gũi, nhà thơ liên tưởng khái quát đến truyền thống bốn nghìn năm, đến sức xuân cứ đi lên phía trước của đất nước. Khi dúc kết, khái quát như thế, lời thơ dễ khôn khan. Nhưng khổ thơ thứ ba cứ như tự nhiên được cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm trong mạch tâm tình.
Từ rung cảm thiết tha trước mùa xuân đẹp của quê hương, đất nước, Thanh Hải bộc lộ một nguyện ước chân thành:
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Đó chính là hình ảnh Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng chô đời thể hiện khát vọng được hoà nhập, được dâng hiến. Đến đây, ta bống thấm thía ý nghĩa của nhan đề bài thơ. Trước Thanh Hải quả chưa có hình ảnh thơ vừa lạ, vừa hồn nhiên, thân thương này. Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ chứa đựng sự khiêm nhường mà cũng tự tin, tự hào biết mấy của con người ý thức sâu sắc về giá trị cuộc đời, về hạnh phúc của hiến dâng và đón nhận. Nót trầm xao xuyến của mùa xuân nho nhỏ này cú tự nhiên hoà vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đát nước nhờ sự chiếu ứng giữa hai phần của bải thơ. Khổ đầu xuất hiện hình ảnh bông hoa tím, con chim chiền chiện giữa trời xanh với tiếng hót từng giọt long lanh. Giờ đây, đến khổ thứ tư, nguyện ước của nhân vật trữ tình, của mùa xuân nho nhỏ chính là sự láy lại các hình ảnh ấy của mùa xuân.
Như vây, giữa các khổ, các phần của Mùa xuân nho nhỏ có sự gắn kết tự nhiên, chạt chẽ, vừa luyến láy, vừa được nâng cao. Bài thơ này lay động tâm hồn chúng ta bởi chất hoạ gợi cảm, chất nhạc vấn vương, quyến luyến bởi nguyện ước tha thiết, chân thành. Cái nguyện ước lặng lẽ dâng cho đời một mùa xuân nho nhỏ kia đâu còn của riêng Thanh Hải mà có lẽ đã trở thành tiếng lòng cả nhiều bạn đọc.
(Hà Vinh)
? Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất nước được tạo nên từ các chi tiết tiêu biểu, được vẽ bằng cả màu sắc lẫn âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, là lộc giắt đầy quanh lưng người ra trận và trải dài trên những cánh đồng (tượng trưng cho sự nảy nở, sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ, trong lời kêu, giọng hỏi: ơi., hót chi mà,..Đặc biệt, tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu nhận và giữ gìn vẻ đẹp ấy được thể hiện qua tư thế độc đáo: Tôi đưa tay tôi hứng từng giọt âm thanh từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim chiền chiện thả vào không gian trong suốt của mùa xuân được cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy, động tác ấy chỉ có được ở một tâm hồn thi sĩ, ở một tấm lòng tha thiết yêu mến cuộc sống này. Từ hình ảnh màu xuân gần gũi, nhà thơ liên tưởng khái quát đến truyền thống bốn nghìn năm, đến sức xuân cứ đi lên phía trước của đất nước. Khi dúc kết, khái quát như thế, lời thơ dễ khôn khan. Nhưng khổ thơ thứ ba cứ như tự nhiên được cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm trong mạch tâm tình.
? Đó chính là hình ảnh Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng cho đời thể hiện khát vọng được hoà nhập, được dâng hiến. Đến đây, ta bống thấm thía ý nghĩa của nhan đề bài thơ. Trước Thanh Hải quả chưa có hình ảnh thơ vừa lạ, vừa hồn nhiên, thân thương này. Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ chứa đựng sự khiêm nhường mà cũng tự tin, tự hào biết mấy của con người ý thức sâu sắc về giá trị cuộc đời, về hạnh phúc của hiến dâng và đón nhận. Nót trầm xao xuyến của mùa xuân nho nhỏ này cú tự nhiên hoà vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đát nước nhờ sự chiếu ứng giữa hai phần của bải thơ. Khổ đầu xuất hiện hình ảnh bông hoa tím, con chim chiền chiện giữa trời xanh với tiếng hót từng giọt long lanh. Giờ đây, đến khổ thứ tư, nguyện ước của nhân vật trữ tình, của mùa xuân nho nhỏ chính là sự láy lại các hình ảnh ấy của mùa xuân.
? Hình ảnh mùa xuân trong bải thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa. Từ hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nưcớ trong lao động và chiến đấu, nhà thơ đi đến nguyên ước làm Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng cho đời, cất lên khúc hát xao xuyến, tươi vui hào trong bản tình ca, anh hùng ca của cách mạng. Trong đó mùa xuân nào cũng thật gợi cảm, cũng thật đáng yêu.
? Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.
? Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất nước được tạo nên từ các chi tiết tiêu biểu, được vẽ bằng cả màu sắc lẫn âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, là lộc giắt đầy quanh lưng người ra trận và trải dài trên những cánh đồng (tượng trưng cho sự nảy nở, sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ, trong lời kêu, giọng hỏi: ơi., hót chi mà,..Đặc biệt, tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu nhận và giữ gìn vẻ đẹp ấy được thể hiện qua tư thế độc đáo: Tôi đưa tay tôi hứng từng giọt âm thanh từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim chiền chiện thả vào không gian trong suốt của mùa xuân được cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy, động tác ấy chỉ có được ở một tâm hồn thi sĩ, ở một tấm lòng tha thiết yêu mến cuộc sống này. Từ hình ảnh màu xuân gần gũi, nhà thơ liên tưởng khái quát đến truyền thống bốn nghìn năm, đến sức xuân cứ đi lên phía trước của đất nước. Khi dúc kết, khái quát như thế, lời thơ dễ khôn khan. Nhưng khổ thơ thứ ba cứ như tự nhiên được cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm trong mạch tâm tình.
? Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ được thể hiện qua ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu,. Bài nghị luận cần phân tích các yếu tố ấy để có những nhận xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.
? Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.
? Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ được thể hiện qua ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu,. Bài nghị luận cần phân tích các yếu tố ấy để có những nhận xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.
? Bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cần có bố cục mạch lạc, rõ ràng; có lời văn gợi cảm, thể hiện rung động chân thành của người viết.
? Bố cục chung của một bài văn nghị luận
b) Thân bài:
a) Mở bài: Nêu vấn đề cần nghị luận
- Đoạn II: Nêu luận điểm B
- Đoạn I: Nêu luận điểm A
- Đoạn III: Nêu luận điểm C
+ Luận cứ 1
+ Luận cứ 2
c) Kết bài: Nhận định đánh giá chung:
? Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.
? Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ được thể hiện qua ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu,. Bài nghị luận cần phân tích các yếu tố ấy để có những nhận xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.
? Bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cần có bố cục mạch lạc, rõ ràng; có lời văn gợi cảm, thể hiện rung động chân thành của người viết.
I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
1/ Văn bản (SGK - trang 7)
2/ Ghi nhớ
II/ Luyện tập
II/ Luyện tập
Bài tập 1: Dòng nào sau đây không phù hợp với yêu cầu của bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
A/ Trình bày những cảm nhận đánh giá về cái hay,cái đẹp của đoạn thơ, bài thơ.
B/ Căn cứ vào đặc điểm ngoại hình, ngôn ngữ, tâm lí, hành động của nhân vật để phân tích.
C/ Cần bám vào ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu,. để cảm nhận đánh giá về tình cảm, cảm xúc của tác giả.
D/ Bố cục mạch lạc, lời văn gợi cảm, thể hiện rung động, chân thành của người viết.
Bài tập 2: Ngoài các luận điểm đã nêu về hình ảnh mùa xuân trong bài Mùa xuân nho nhỏ ở văn bản trên, hãy suy nghĩ và nêu thêm các luận điểm khác nữa về bài thơ đặc sắc này.
I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
1/ Văn bản (SGK - trang 7)
? Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.
? Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ được thể hiện qua ngô từ, hình ảnh, giọng điệu,. Bài nghị luận cần phân tích cá yếu tố ấy để có những nhận xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.
? Bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cần có bố cục mạch lạc, rõ ràng; có lời văn gợi cảm, thể hiện rung động chân thành của người viết.
2/ Ghi nhớ
II/ Luyện tập