Bài 24. Hành động nói (tiếp theo)

Nhiệt liệt chào Mừng các thầy, cô về dự giờ, thăm lớp.
MÔN: NGỮ VĂN 8
Kiểm tra bài cũ
1/ Hành động nói là gì? Kể những kiểu hành động nói thường gặp?
- Là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
- Hỏi, trình bày, điều khiển, hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
Nối câu ở cột A cho phù hợp với hành động nói tương ứng ở cột B.
HÀNH ĐỘNG NÓI (ti�p theo)
TIẾT 98:
I.Cách thực hiện hành động nói :
1.Xác định hành động nói:
a.Ví dụ : Sgk / 70
Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
(1)
(4)
(3)
(2)
(5)
Câu hỏi thảo luận
Nhóm 1, 2: Cho biết sự giống nhau về hình thức của 5 câu trong đoạn văn trên.
Nhóm 3,4: Cho biết trong 5 câu ấy những câu nào giống nhau về mục đích nói ?
1
2
3
4
5
Câu
Mục đích
Hỏi
Trình bày
Điều khiển
Hứa hẹn
Bộc lộ cảm xúc
+
+
+
+
+
b.Nh?n x�t:
HÀNH ĐỘNG NÓI (t.t)
TIẾT 98:
I.Cách thực hiện hành động nói :
1.Xác định hành động nói:
2.Bảng trình bày quan hệ giữa các kiểu câu với những kiểu hành động nói:
Nghi vấn
Cầu khiến
Cảm thán
Trần thuật
Câu
Mục đích
Hỏi
Trình bày
Điều khiển
Hứa hẹn
Bộc lộ cảm xúc
+
+
+
+
Ví dụ 1:
1.Mấy giờ rồi ?
? Câu nghi vấn: Mục đích hỏi
2.Im lặng đi!
 Caâu caàu khieán: Muïc ñích ñieàu khieån
3.Eo ôi, lạnh quá!
 Caâu caûm thaùn: Muïc ñích boäc loä caûm xuùc
4.Hôm qua, lớp em đi lao động.
?Câu trần thuật: Mục đích trình bày
Cách dùng trực tiếp
Ví dụ 2:
1 ..Thời oanh liệt nay còn đâu? (Thế Lữ)
? Câu nghi vấn: Mục đích bộc lộ cảm xúc
2.Bạn mở giúp tôi cánh cửa được không?
 Caâu nghi vaán: muïc ñích ñieàu khieån
3.Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh. (Tô Hoài)
 Caâu traàn thuaät :Muïc ñích ñieàu khieån
Cách dùng gián tiếp
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
+
_
(+) Caùch duøng tröïc tieáp
(- ) Caùch duøng giaùn tieáp
3.Ghi nhớ: Sgk / 71
HÀNH ĐỘNG NÓI (t.t)
TIẾT 98:
I.Cách thực hiện hành động nói :
II.Luyện tập :
Bài 1/71: Caực caõu nghi vaỏn trong baứi "Hũch tửụựng sú" cuỷa Tra�n Quoỏc Tuaỏn:
-Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước, đời nào không có ?
Caâu nghi vaán thöïc hieän haønh ñoäng khaúng ñònh
-Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không ?
Caâu nghi vaán thöïc hieän haønh ñoäng phuû ñònh
-Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không muốn vui vẻ phỏng có được không ?
Caâu nghi vaán thöïc hieän haønh ñoäng khaúng ñònh
-Vì sao vậy ?
Caâu nghi vaán thöïc hieän haønh ñoäng gaây söï chuù yù
-Neáu vaäy, ngoài ñaây sau khi giaëc giaõ deïp yeân, muoân ñôøi ñeå theïn, haù coøn maët muõi naøo ñöùng trong trôøi ñaát nöõa ?
Caâu nghi vaán thöïc hieän haønh ñoäng phuû ñònh
* CNV ở đầu đoạn văn: tạo tâm thế cho tướng sĩ chuẩn bị nghe những lí lẽ của tác giả
*CNV ở giữa đoạn văn: thuyết phục, động viên, khích lệ tướng sĩ
*CNV ở cuối đoạn văn: khẳng định chỉ có một con đường là chiến đấu đến cùng để bảo vệ bờ cõi.
Bài 2/71,72: Nhiều người có nhận xét là trong các bài nói, bài viết của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường kêu gọi chiến sĩ, đồng bào bằng những câu trần thuật. Hãy tìm những câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong các đoạn trích dưới đây của Người và cho biết hình thức diễn đạt ấy có tác dụng như thế nào trong việc động viên quần chúng.
b. Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng.
(.) Điều mong muốn cuối cùng của tôi là : Toàn Đảng, toàn ta đoàn kết phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giầu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
(Di chúc)
=> Cách dùng gián tiếp này như những lời tâm sự của Bác với mọi người, tạo ra sự đồng cảm sâu sắc, nó khiến cho những nguyện vọng của lãnh tụ trở thành nguyện vọng của mỗi người.
Bài 3/72: Tìm các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích sau. Mỗi câu ấy thể hiện mối quan hệ giữa các nhân vật và tính cách nhân vật như thế nào?
Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu:
- Thưa anh em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. Đụng đến việc gì là em thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa [..]. Hay bây giờ em nghĩ thế này..Song anh cho phép em mới dám nói...
Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tối lửa tắt đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang.
Chưa nghe hết câu , tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức ! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo như thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm
=> Dế Choắt yếu đuối nên cầu khiến nhã nhặn, mềm mỏng, khiêm tốn. Dế Mèn ỷ thế mạnh giọng ra lệnh, hách dịch.
HÀNH ĐỘNG NÓI (t.t)
TIẾT 98:
I.Cách thực hiện hành động nói :
II.Luyện tập :
A.Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ?
B.Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu ạ.
C.Bưu điện ở đâu, hả bác ?
D.Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với!
E.Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ?
B.Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu ạ.
E.Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ?
-Có thể dùng cả 5 cách
-Để hỏi người lớn, cách B và E là nhã nhặn và lịch sự, lễ phép hơn cả.
Bài 4/ 72
HÀNH ĐỘNG NÓI (t.t)
TIẾT 98:
I.Cách thực hiện hành động nói :
II.Luyện tập :
A.Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia.
B.Trả lời người kia: "Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng đâu mà!".
C.Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: "Mời anh." (hoặc "Mời chị.", "Mời bác.", .).
Haønh ñoäng hôi keùm lòch söï vì chæ ñöa giuùp loï gia vò maø khoâng noùi caâu naøo
?Hành động hơi buồn cười vì không hiểu mục đích của người nói (người nói không có mục đích hỏi mà có mục đích nhờ cậy)
?Là hành động hợp lí nhất, thể hiện thái độ lịch sự, nhã nhặn
Bài tập 6
Hãy viết một đoạn văn ngắn (chủ đề tự chọn). Xác định mục đích nói của mỗi câu trong đoạn .
Bài 5/ 73
-Học thuộc ghi nhớ Sgk/ 71
-Biết sử dụng nhiều kiểu câu đã học để thực hiện cùng một hành động nói
-Làm bài tập 2, 3/ Sgk 71, 72
-Soạn bài mới : " Ô�n tập về luận điểm"
+Khái niệm luận điểm
+Mối quan hệ giữa luận điểm với vấn đề cần giải quyết trong bài văn nghị luận
+Mối quan hệ giữa các luận điểm trong bài văn nghị luận
TIẾT HỌC KẾT THÚC
- Cảm ơn quý thầy cô đến dự giờ, thăm lớp.
- Chúc quý thầy cô mạnh khoẻ.
- Chúc các em học tốt.