Bài 24. Hành động nói (tiếp theo)

Tiết 98: Hành động nói
(Tiếp theo)
I/ Cách thực hiện hành động nói:
1. Ví dụ:
Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)

-
+
-
-
-
-
+
-
-
-
-
+
-
-
-
-
-
+
-
-
-
-
+
-
-
+ Anh đi đâu ?
+ Anh đi giùm tôi nhé ?
+ Đẹp quá nhỉ ?
+ Anh đi đi !
+ Chao ôi đẹp quá!
+
Anh ấy đi rồi
+
Anh còn phải đi nữa
+
Tôi sẽ đi
+
Một bông hoa đẹp
Ghi nhớ :
Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động nói đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp).
II/ Luyện tập:
* Bài tập 1 (SGK-71)
a) Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước, đời nào chẳng có?
? Câu nghi vấn dùng để khẳng định.
b) Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không?
? Câu nghi vấn dùng để phủ định.
c) Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không muốn vui vẻ phỏng có được không?
? Câu nghi vấn dùng để khẳng định.
d) Vì sao vậy?
? Câu nghi vấn dùng để giải thích.
* Các câu nghi vấn đứng cuối đoạn văn: a, b, c, e dùng để khẳng định hay phủ định ý được nêu ra ở câu đó.
? Mục đích: Khích lệ động viên tướng sĩ lựa chọn con đường đúng duy nhất: Chiến đấu để bảo vệ tổ quốc.
e) Nếu vậy, rồi đây sau khi giặc giã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất nữa?
? Câu nghi vấn dùng để phủ định.
* Bài tập 2 (SGK-71+72)
* Những câu trần thuật có mục đích cầu khiến
a) Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất tổ quốc.
Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi.
Những câu trần thuật có mục đích cầu khiến:
a) Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, dưới ngọn cờ vẻ vang của Mặt trận Dân tộc Giải phóng, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng lợi hoàn toàn.
Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghiã xã hội và làm tròn nghĩ vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt...

Những câu trần thuật có mục đích cầu khiến:
b) Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
* Tác dụng của hình thức diễn đạt : Dùng câu trần thuật để thể hiện hành động kêu gọi (cách dùng gián tiếp) làm cho quần chúng thấy gần gũi với lãnh tụ và thấy nhiệm vụ mà lãnh tụ giao cho chính là nguyện vọng của mình.
* Bài tập 3 (SGK- 72)
* Các câu có mục đích cầu khiến:
- Song anh cho phép em mới dám nói
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang...
- Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.
*Nhận xét:
- Dế Choắt yếu đuối hơn Dế Mèn nên nói lời đề nghị một cách khiêm nhường (sử dụng câu trần thuật).
- Dế Mèn ỷ thế kẻ mạnh nên giọng huênh hoang, hách dịch (sử dụng dụng câu cầu khiến).
* Bài tập 4 (SGK- 72)
* Nhận xét:
Câu a, b, e mang tính lịch sự cao ? nên dùng
* Bài tập 5 (SGK- 73)
* Nhận xét:
Hành động a) Không lịch sự
b) Tỏ ra không hiểu ý người nói
c) Hợp lí