Bài 24. Hành động nói (tiếp theo)

Hành động nói và các kiểu câu tương ứng
Câu nghi vấn
Câu trần thuật
Câu cầu khiến
Câu cảm thán
(1) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. (2) Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. (3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.(4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo đều được đưa ra trưng bày. (5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
(1) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. (2) Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy . (3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.(4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo đều được đưa ra trưng bày. (5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
Trần thuật
Trần thuật
Trần thuật
Trần thuật
Trần thuật
Trình bày
Yêu cầu
Trình bày
Trình bày
Yêu cầu
Trình bày
Trình bày
Trình bày
Điều khiển
Điều khiển
(1) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. (2) Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy . (3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.(4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo đều được đưa ra trưng bày. (5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
Trần thuật
Trần thuật
Trần thuật
Trần thuật
Trần thuật
Trình bày
Yêu cầu
Trình bày
Trình bày
Yêu cầu
Trình bày
Trình bày
Trình bày
Điều khiển
Điều khiển
Trực tiếp
Trực tiếp
Gián tiếp
Trực tiếp
Gián tiếp
Ghi nhớ:
Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp).

Kiểu câu
Hành động nói
+
+
+
+
T T
+
+
+
+
GT
GT
GT
GT
+
T T
T T
T T
T T
Bài tập nhanh:
Hãy trình bày quan hệ giữa các kiểu câu trần thuật, nghi vấn, cầu khiến, cảm thán với những kiểu hành động nói mà em biết bằng cách đánh dấu (+) vào ô thích hợp vào bảng dưới đây.
* Cần nhớ :
Hành động nói
Khái niệm
Các kiểu hành động nói
Cách thực hiện hành động nói
Hỏi
Trình bày
Điều khiển
Bộc lộ cảm xúc
Gián
tiếp
Trực
tiếp
Hứa
hẹn
Bµi 1: T×m c¸c c©u nghi vÊn trong bµi "HÞch t­íng sÜ" cña TrÇn Quèc. Cho biÕt nh÷ng c©u Êy ®­îc dïng ®Ó lµm g×?
Trả lời:
1. Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước, đời nào không có?
2. Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không?
3. Lóc bÊy giê, dÉu c¸c ng­¬i kh«ng muèn vui vÎ pháng cã ®­îc kh«ng? (thùc hiÖn hµnh ®éng kh¼ng ®Þnh)
4. Vì sao vậy?
5. NÕu vËy, råi ®©y sau khi giÆc gi· dÑp yªn, mu«n ®êi ®Ó thÑn, h¸ cßn mÆt mòi nµo ®øng trong trêi ®Êt n÷a?
a. V× vËy, nhiÖm vô thiªng liªng cña toµn d©n ta lóc nµy lµ ph¶I n©ng cao tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng, quyÕt t©m gi¶I phãng miÒn Nam, b¶o vÖ miÒn B¾c, tiÕn tíi hoµ b×nh thèng nhÊt Tæ quèc.
HÔ cßn mét tªn x©m l­îc trªn ®Êt n­íc ta, th× ta cßn ph¶I tiÕp tôc chiÕn ®Êu, quÐt s¹ch nã ®i.
§ång bµo vµ chiÕn sÜ miÒn Nam anh hïng, d­íi ngän cê vÎ vang cña mÆt trËn D©n téc Gi¶I phãng, liªn tôc tiÕn c«ng, liªn tôc næi dËy, kiªn quyÕt tiÕn lªn, giµnh lÊy th¾ng lîi hoµn toµn.
Qu©n vµ d©n miÒn B¾c ra søc thi ®ua yªu n­íc, x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ lµm trßn nghÜa vô cña m×nh ®èi víi ®ång bµo miÒn Nam ruét thÞt(…).
(Lêi kªu gäi c¶ n­íc tiÕn lªn ®¸nh th¾ng giÆc MÜ x©m l­îc)
Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu:
- Thưa anh em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. Đụng đến việc gì là em thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa [..]. Hay bây giờ em nghĩ thế này..Song anh cho phép em mới dám nói...
Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tối lửa tắt đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang.
Chưa nghe hết câu , tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức ! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo như thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
=> Dế Choắt yếu đuối nên cầu khiến nhã nhặn, mềm mỏng, khiêm tốn. Dế Mèn ỷ thế mạnh giọng kẻ cả, hách dịch.
Bài 4:
Trong những cách hỏi đường sau đây, em nên dùng những cách nào để hỏi người lớn?
a. Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ?
e. Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ?
c. Bưu điện ở đâu, hả bác?
b. Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu ạ.
d. Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với!
Bài 5:
Sử dụng cách dùng gián tiếp để diễn đạt các hành động sau:
a. Bảo người khác đợi mình.
c. Muốn người khác tránh đường cho mình đi.
b. Muốn nhờ bạn giải hộ bài tập.
d. Kêu gọi mọi người trong lớp học tập.
-> Bạn có thể đợi mình một lát được không?
-> Bạn làm ơn giúp mình giảI bài toán này được không?
Bài 6
Viết một đoạn đối thoại ngắn. Trong đoạn đối thoại có hành động nói được thực hiện theo cách trực tiếp và gián tiếp.
Mai: Hà ơi mai đi thăm Lan đi! -> Cách dùng trực tiếp
Hà : ừ! Nhưng trước khi đi mình nhờ cậu một việc được không?
Mai: Việc gì vậy? -> Cách dùng trực tiếp
Hà : Cậu làm ơn sang hướng dẫn mình giải nốt mấy bài tập cô giáo
ra hôm qua được chứ? -> Cách dùng gián tiếp