Bài 24. Hành động nói (tiếp theo)

Kiểm tra bài cũ
1/ Hành động nói là gì? Lấy ví dụ minh hoạ.
Kể tên những kiểu hành động nói thường gặp?
- Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định
- Những kiểu hành động nói thường găp: hỏi, trình bày, điều khiển, hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
2/Nối một câu ở cột A với một hành động nói ở cột B
TIẾT : 98
Hành động nói
(tiếp theo)
(1)Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý.(2)Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.(3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.(4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày.(5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
( Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
câu
Mục đích
Kiểu câu
Kiểu hđ nói
Lập bảng trình bày quan hệ giữa các kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán, trần thuật với những kiểu hành động nói mà em biết.
Ghi nhớ: SGK/trang 71

Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp)
II. LUY?N T?P






Bài 1
Tìm các câu nghi vấn trong bài "Hịch tướng sĩ" của Trần Quốc Tuấn. Cho biết những câu ấy được dùng làm gì. Vị trí của mỗi câu nghi vấn trong từng đoạn văn có liên quan như thế nào đến mục đích nói của nó?
“ Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước đời nào không có?”:
Hỏi để khẳng định
“ Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không?:
Hỏi để phủ định
“Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không muốn vui vẻ phỏng có được không?”:
Hỏi để khẳng định
“Vì sao vậy?”:
“Nếu vậy rồi đây sau khi giặc giã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất nữa? ”:
Hỏi để phủ định
* Những câu nghi vấn ở cuối đoạn dùng để khẳng định ( hoặc phủ định) điều được nêu ra trong câu ấy.
* Câu nghi vấn mở đầu đoạn: nêu vấn đề cho tướng sĩ chuẩn bị tư tưởng đọc ( nghe) phần lí giải của tác giả, thu hút sự chú ý.
Hỏi để nêu vấn đề, thu hút sự chú ý
2/ a) Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất tổ quốc.
Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi.
Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, dưới ngọn cờ vẻ vang của Mặt trận Dân tộc giải phóng, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng lợi hoàn toàn.
Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt (…)
( Lời kêu gọi cả nước tiến lên đánh thắng giặc mĩ xâm lược)
Các câu trần thuật trong đoạn văn trên đều có mục đích cầu khiến

b. Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng.
(.) Điều mong muốn cuối cùng của tôi là : Toàn Đảng, toàn dõn ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và gi�u mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
( Di chỳc )


=> Cách dùng gián tiếp này như những lời tâm sự của Bác với mọi người, tạo ra sự đồng cảm sâu sắc, nó khiến cho những nguyện vọng của lãnh tụ trở thành nguyện vọng của mỗi người.
Bài 3: Tìm các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích sau. Mỗi câu ấy thể hiện mối quan hệ giữa các nhân vật và tính cách nhân vật như thế nào?
Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu:
-Thưa anh, em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. Đụng đến việc là em thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa [..]. Hay bây giờ em nghĩ thế này..Song anh cho phép em mới dám nói...
Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang.
Chưa nghe hết câu , tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức ! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo như thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm.
Câu có mục đích cầu khiến:
-“Song anh có cho phép em mới dám nói.”
-“Đươc, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.”
-“Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái nghách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bât nạt thì em chạy sang”.
“Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.”
-Dế Choắt: yếu ớt,coi mình là vai dưới nên phải đề nghị khiêm nhường, nhã nhặn bằng những câu trần thuật
-Dế Mèn: huênh hoang và hách dịch nên bày tỏ thái độ bằng những câu cầu khiến.
*Mối quan hệ giữa các nhân vật và tính cách:
→câu trần thuật
→câu cầu khiến
→câu trần thuật
→câu cầu khiến
Bài tập 4: Trong các cách hỏi dưới đây, em nên dùng những cách nào để hỏi người lớn?
a) Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ?
b) Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu không ạ ?
c) Bưu điện ở đâu, hả bác?
d) Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với !
e) Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ?
e
b
Cách b,e mang tính lịch sự, kính trọng, lễ phép hơn.
Bài tập5: Trong quán ăn, một người nói với người bên cạnh: “Anh có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ?”. Theo em, trong những hành động dưới đây, người nghe nên chọn hành động nào?
a) Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia.
b) Trả lời người kia: “ Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng đâu mà !”
c) Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “ Mời anh.”( hoặc “Mời chị.”, “Mời bác.”…)
c
* Cần nhớ :
Hành động nói
Khái niệm
Các kiểu hành động nói
Cách thực hiện hành động nói
Hỏi
Trình bày
Điều khiển
Bộc lộ cảm xúc
Gián
tiếp
Trực
tiếp
Hứa
hẹn
Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:

Thuộc ghi nhớ, làm bài tập trong SBT Ngữ văn
Viết một đoạn văn ngắn, chỉ ra hành động nói và cách thực hiện hành động nói.
Chuẩn bị bài: Ôn tập về luận điểm và Viết đoạn văn trình bày luận điểm
? Văn nghị luận là gì? Về đề bài? Về bố cục?
? Tìm hiểu lại luận điểm, luận cứ, lập luận.