Bài 24. Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ

TIẾT 125
Tập làm văn
CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ.
TRƯỜNG THCS GIẢNG VÕ
Đề 1: Phân tích tình yêu quê hương trong bài thơ "Quê hương" của nhà thơ Tế Hanh.
Đề 2: Cảm nhận và suy nghĩ của em về đoạn kết trong bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu
Đề 3: Hình tượng người chiến sĩ lái xe trong bài : "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật
Đề 4: Suy nghĩ của em về bài thơ "Con cò" của Chế Lan Viên.
Tìm hiểu các đề văn sau:
Đề 1: Phân tích tình yêu quê hương trong bài thơ "Quê hương" của nhà thơ Tế Hanh.
Đề 2: Cảm nhận và suy nghĩ của em về đoạn kết trong bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu.
Đề 3: Hình tượng người chiến sĩ lái xe trong bài : "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật.
Đề 4: Suy nghĩ của em về bài thơ "Con cò" của Chế Lan Viên.
Cấu tạo của đề bài
Yêu cầu về cách thức nghị luận
- Dạng 1:
Yêu cầu về vấn đề nghị luận
- Dạng 2: nêu vấn đề nghị luận
Nhận xét
Đề 1: Phân tích tình yêu quê hương trong bài thơ "Quê hương" của nhà thơ Tế Hanh.
Đề 2: Cảm nhận và suy nghĩ của em về đoạn kết trong bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu
Đề 3: Hình tượng người chiến sĩ lái xe trong bài : "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật
Đề 4: Suy nghĩ của em về bài thơ "Con cò" của Chế Lan Viên.
Tìm hiểu các đề văn sau:
Đề 1: Phân tích tình yêu quê hương trong bài thơ "Quê hương" của nhà thơ Tế Hanh.
Đề 2: Cảm nhận và suy nghĩ của em về đoạn kết trong bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu.
Đề 3: Hình tượng người chiến sĩ lái xe trong bài : "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật.
Đề 4: Suy nghĩ của em về bài thơ "Con cò" của Chế Lan Viên.
ĐỀ BÀI
PHÂN TÍCH TÌNH YÊU QUÊ HƯƠNG
TRONG BÀI THƠ "QUÊ HƯƠNG"
CỦA TẾ HANH.
Tìm hiểu đề và tìm ý
Tìm hiểu đề
Đọc kĩ đề bài để xác định vấn đề nghị luận và cách thức nghị luận.

Tìm ý
Đặt câu hỏi tìm những giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ, đoạn thơ.
Dàn ý
Mở bài
- Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ.
- Nêu nhận xét, đánh giá khái quát về bài thơ, đoạn thơ.
(Nếu phân tích đoạn thơ nên nêu rõ vị trí của đoạn thơ ấy trong tác phẩm và khái quát nội dung cảm xúc của nó.)
Thân bài :

Luận điểm 1: Cảnh ra khơi.
- Nội dung: vẻ đẹp trẻ trung, giầu sức sống, đầy khí thế vượt trường giang.
- Nghệ thuật:
+ Từ ngữ gợi cảm: “trong”, “nhẹ”, “hồng”…
+ Hình ảnh thơ đẹp, so sánh, nhân hoá: “chiếc thuyền” – “tuấn mã”, “cánh buồm” – “mảnh hồn làng”...
Dàn ý
Mở bài
- Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ.
- Nêu nhận xét, đánh giá khái quát về bài thơ, đoạn thơ.
(Nếu phân tích đoạn thơ nên nêu rõ vị trí của đoạn thơ ấy trong tác phẩm và khái quát nội dung cảm xúc của nó.)
Thân bài :
Lần lượt trình bày những suy nghĩ, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ.
Kết bài:
- Khái quát giá trị, ý nghĩa của đoạn thơ, bài thơ.
Cách tổ chức, triển khai luận điểm
- Bố cục mạch lạc, rõ ràng theo 3 phần, có liên kết chặt chẽ.
- Các luận điểm được triển khai theo cách: Khái quát - phân tích - tổng hợp.
- Các nhận xét, đánh giá và sự cảm thụ riêng của người viết phải gắn với sự phân tích, bình giá ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu, nội dung cảm xúc.... của tác phẩm.

LUYỆN TẬP
Bài 1. Hãy khoanh tròn vào chữ cái câu trả lời đúng nhất.
Đâu là điều cần thiết khi viết mở bài cho bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ?
A. Giới thiệu bài thơ, đoạn thơ.
B. Nêu khái quát giá trị bài thơ, đoạn thơ
C. Kết luận về giá trị của bài thơ, đoạn thơ.
D. Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ, nêu khái quát giá trị bài thơ, đoạn thơ.
Bài 2: Một bạn học sinh khi lập dàn ý phân tích bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" đã triển khai các luận điểm phần thân bài như sau:
A. Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân đất nước, dân tộc.
B. Khát vọng hoà nhập, dâng hiến “mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ.
C. Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời.
Hãy sắp xếp lại các luận điểm trên theo trật tự hợp lí của bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ".
Đâu là điều cần thiết khi viết mở bài cho bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ?
A. Giới thiệu bài thơ, đoạn thơ.
B. Nêu khái quát giá trị bài thơ, đoạn thơ
C. Kết luận về giá trị của bài thơ, đoạn thơ.
D. Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ, nêu khái quát giá trị bài thơ, đoạn thơ.
Bài 2
Phân tích khổ thơ đầu bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh.
“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”
1. Tìm hiểu đề, tìm ý.
a. Tìm hiểu đề:
- Vấn đề nghị luận: Khổ 1
- Yêu cầu nghị luận: Phân tích
b. Tìm ý: (gợi ý sgk)
A. Mở bài: tổng hợp lại giá trị, ý nghĩa của khổ 1.
1- Nội dung: Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt.
2. Nghệ thuật: Cảm nhận tinh tế, hình ảnh giầu sức biểu cảm.
B. Thân bài: suy nghĩ, đánh giá về nội dung, nghệ thuật của khổ 1.
1: Cảm xúc của nhà thơ:
1a. Nội dung: Tín hiệu thu sang nhẹ nhàng, mơ hồ.
1b. Nghệ thuật:
- Hình ảnh: "hương ổi", gió, sương".
- Từ ngữ gợi tả, biểu cảm: "phả, se, chùng chình".
2. Cảnh sang thu của đất trời:
2a. Nghệ thuật: từ ngữ gợi tả, biểu cảm "bỗng, hình như“.
2b. Nội dung: Tâm trạng ngỡ ngàng, bâng khuâng.
C. Kết bài:
1. Giới thiệu: Đề tài mùa thu trong thi ca và "Sang thu" của Hữu Thỉnh.
2. Nêu vấn đề:
- Khổ 1: Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt qua sự cảm nhận tinh tế, hình ảnh giầu sức biểu cảm.
- Chép khổ thơ.
Dàn ý của một học sinh
A. Mở bài:
1. Giới thiệu: Đề tài mùa thu trong thi ca và "Sang thu" của Hữu Thỉnh.
2. Nêu vấn đề:
- Khổ 1: Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt qua sự cảm nhận tinh tế, hình ảnh giầu sức biểu cảm.
- Chép khổ thơ.
B. Thân bài: Suy nghĩ, đánh giá về nội dung, nghệ thuật của khổ 1.
1. Cảnh sang thu của đất trời:
1a. Nội dung: Tín hiệu thu sang nhẹ nhàng, mơ hồ.
1b. Nghệ thuật:
- Hình ảnh: "hương ổi", gió, sương".
- Từ ngữ gợi tả, biểu cảm: "phả, se, chùng chình".
2. Cảm xúc của nhà thơ:
2a. Nghệ thuật: từ ngữ gợi tả, biểu cảm "bỗng, hình như“.
2b: Nội dung: Tâm trạng ngỡ ngàng, bâng khuâng.
C. Kết bài: tổng hợp lại giá trị, ý nghĩa của khổ 1.
1- Nội dung: Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt.
2. Nghệ thuật: Cảm nhận tinh tế, hình ảnh giầu sức biểu cảm.
Dàn ý














HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
Học thuộc phần ghi nhớ (sgk)
Hoàn thành nốt bài tập luyện (viết thành bài văn hoàn chỉnh)
3. Chuẩn bị viết bài tập làm văn số 7.