Bài 23. Viếng lăng Bác

Bài 23:
NGỮ VĂN 9
VIẾNG LĂNG BÁC
Mục tiêu:
Giúp học sinh:
- Cảm nhận được niềm xúc động thiêng liêng, tấm lòng thành kính, vừa tự hào, vừa đau xót của tác giả từ miền Nam ra thăm lăng Bác.
- Nhận thấy những đặc điểm nghệ thuật của bài thơ.
I.TÌM HIỂU CHUNG
1, Tác giả:
- Viễn Phương (1928- 2005) tên thật là Phan Thanh Viễn, quê ở An Giang.
- Ông là một trong những nhà thơ có công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam.
I.TÌM HIỂU CHUNG
2, Tác phẩm:
2.1 Hoàn cảnh sáng tác:
Bài thơ được sáng tác tháng 4-1976 khi công trình xây dựng lăng Bác được hoàn thành. Bài thơ được in trong tập thơ “Như mây mùa xuân” (1978)

2.2 Bố cục: Bài thơ được viết theo trình tự cuộc vào lăng viếng Bác.
- Cảm xúc về cảnh bên ngoài lăng.
- Cảm xúc khi ở trong lăng.
- Cảm xúc khi sắp rời lăng.
II. Phân tích bài thơ:
Khổ thơ 1:
“ Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi ! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”

1, Tâm trạng, cảm xúc của nhà thơ khi vừa đến thăm lăng Bác
+ Cách xưng hô vừa gần gũi vừa tôn kính “Con...Bác”
+ Thể hiện tâm trạng xúc động của người con từ miền Nam ra thăm lăng Bác
+ “Tre” – Hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam trở thành biểu tượng của dân tộc.
?
Em có suy nghĩ gì về cách xưng hô và hình ảnh cây tre trong khổ một?
Khổ thơ 2:
“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy chín mùa xuân”
II. Phân tích bài thơ(tt):
- Mặt trời (1) là hình ảnh thật: mặt trời mang ánh sáng và sự sống cho muôn loài.
- Mặt trời (2) là hình ảnh ẩn dụ: Bác – Mặt trời thiên thể vĩ đại của vũ trụ, thể hiện tầm vóc vĩ đại, công lao to lớn của Bác, đồng thời thể hiện lòng tôn kính của tác giả đối với Bác
Em hãy nêu suy nghĩ về hình ảnh mặt trời trong 2 câu thơ đầu?


?
“Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy chín mùa xuân”
Hình ảnh so sánh, ẩn dụ vừa thích hợp vừa mới lạ thể hiện lòng thương tiếc, tôn kính của nhân dân đối với Bác.
Hai cặp câu (khổ 2) với sự kết hợp các hình ảnh ẩn dụ, nhân hóa đã thể hiện chân thực tình cảm, lòng tôn kính đối với Bác.
2, Cảm xúc, tâm trạng của tác giả khi vào thăm lăng:


Khổ thơ 3:
“Bác nằm trong lăng giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim !”
+ Hai câu thơ đầu diễn tả sự yên tĩnh, trang nghiêm và ánh sáng dịu nhẹ, trong trẻo của không gian trong lăng Bác.
2, Cảm xúc, tâm trạng của tác giả khi vào thăm lăng:
Khổ thơ 3:
“Bác nằm trong lăng giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim !”
+ Hình ảnh vầng trăng gợi đến tâm hồn sáng trong, cao đẹp của Bác và những vần thơ tràn đầy ánh trăng của người.
+ Hai câu thơ sau: trời xanh là mãi mãi, là hình ảnh ẩn dụ, Bác còn mãi với non sông đất nước như trời xanh còn mãi. Người hóa thành thiên nhiên trường tồn cùng dân tộc; nỗi đau xót tột cùng của tác giả khi nghĩ về sự ra đi của Bác.
- Trong 3 khổ thơ đầu tác giả đã sử dụng một loạt hình ảnh ẩn dụ:
+ Hàng tre xanh xanh Việt Nam
+ Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
+ Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
=> Đây là những hình ảnh vĩnh cửu của vũ trụ, thể hiện tầm vóc lớn lao và sự trường tồn của Bác.
3, Tâm trạng của tác giả khi rời lăng Bác.

Khổ thơ 4:

“Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này”
Tâm trạng xúc động dâng trào khi nghĩ đến giây phút phải xa Bác
Nhịp thơ dồn dập, điệp ngữ, ẩn dụ, thể hiện ước nguyện tha thiết được ở bên Bác của tác giả.
Câu thơ không có chủ ngữ thể hiện ước nguyện tình cảm của tác giả cũng chính là ước nguyện tình cảm chung của tác giả.

+ Hàng tre (khổ 1): Là biểu tượng của dân tộc Việt Nam kiên cường, bất khuất
+ Cây tre (khổ 4): Thể hiện tấm lòng trung thành, thủy chung của tác giả, của nhân dân đối với Bác
Thảo luận: Em có suy nghĩ gì về hình ảnh “hàng tre” ở đầu bài và hình ảnh “cây tre” ở cuối bài?
?
Tổng kết
Nghệ thuật: Bài thơ có giọng điệu trang trọng, tha thiết, giàu hình ảnh ẩn dụ đặc sắc và gợi cảm, ngôn ngữ bình dị mà cô đọng.
Nội dung: Bài thơ là tiếng lòng thành kính, thiết tha của tác giả, của nhân dân đối với Bác Hồ kính yêu.
Dặn dò:

1. Học thuộc lòng bài thơ
2. Viết một đoạn văn bình khổ 2 và khổ 3 bài thơ.
Chúc các em học tốt