Bài 23. Viếng lăng Bác

Tiết 114
Viếng lăng Bác
Thanh Hải
Tiết 114. Văn bản:
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
Đối với cả dân tộc Việt Nam, Bác Hồ luôn là hình ảnh đẹp
đẽ mà gần gũi nhất. Bác đã ra đi nhưng hình bóng Bác vẫn
ngời trong tim. Với riêng người dân miền Nam, được thăm
viếng lăng Bác là một niềm hạnh phúc lớn lao! Nhà thơ Viễn
Phương đã thay lời những người con miền Nam gửi tới Bác
những tình cảm kính yêu nhất, chân thành và xúc động nhất
qua bài thơ "Viếng lăng Bác". Bài thơ là một nén hương tri
ân sâu sắc công ơn của Bác, thể hiện tấm lòng của những
người con đối với người Cha già của dân tộc Việt Nam.
Tiết 114. Văn bản: Viếng lăng Bác ( Thanh Hải )
I/ D?c, hi?u so lu?c van b?n
1. Tác giả
Em biết gì về nhà thơ Viễn Phương ?
Viễn Phương tên thật là Phan Thanh Viễn.
Quê: An Giang.
Ông là một trong những cây bút xuất hiện sớm
nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng ở
miền Nam. Thơ ViễnPhương thường nhỏ nhẹ, giàu
tình cảm và chất thơ mộng ngay trong hoàn cảnh
chiến đấu ác liệt ở chiến trường (Mắt sáng học trò,
Đám cưới giữa mùa xuân).
Tiết 114. Văn bản: Viếng lăng Bác ( Thanh Hải )
I/ D?c, hi?u so lu?c van b?n
2. Tác phẩm
Em biết gì về sự ra đời của bài thơ “Viếng lăng Bác”?

B�i tho du?c vi?t nam 1976 trong khụng khớ xỳc d?ng
c?a nhõn dõn lỳc cụng trỡnh lang Ch? t?ch H? Chớ
Minh du?c ho�n th�nh sau khi gi?i phúng mi?n Nam
th?ng nh?t d?t nu?c, d?ng b�o mi?n Nam cú th? th?c
hi?n du?c mong u?c vi?ng lang Bỏc. Tỏc gi? cung ?
trong s? nh?ng d?ng b�o, chi?n si t? mi?n Nam sau
gi?i phúng du?c ra vi?ng Bỏc ? th? dụ H� N?i. B�i tho
sau du?c ph? nh?c th�nh m?t b�i hỏt r?t hay.
Tiết 114. Văn bản: Viếng lăng Bác ( Thanh Hải )
II, Đọc - Hiểu nội dung văn bản
1. Khổ thơ đầu
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão tấp mưa sa đứng thẳng hàng.
Em hiểu gì về nội dung của khổ thơ này? ( cách xưng hô, các hình ảnh?)
Câu thơ đầu là một thông báo nhưng gợi ra
tâm trạng xúc động, tôn kính của một người
con từ miền Nam xa xôi luôn mong mỏi
Được về bên Bác.=> cách xưng hô thành
kính, thân thiết, gần gũi
“ Hàng tre” bên lăng là hình ảnh đầu tiên mà tác giả thấy được và
“bát ngát” là ấn tượng đậm nét.=> gợi sức sống mạnh mẽ, bền bỉ
Cây tre trải qua bao đời gắn bó, gần gũi với đời sống người Việt Nam.
Nay đã trở thành “cây tre Việt Nam”- biểu tượng cho sức sống bền bỉ,
kiên cường của dân tộc: “Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”.=> như hình
ảnh hàng quân danh dự
=> Bác đang yên nghỉ trong sự bảo vệ của cả dân tộc Việt Nam
Tiết 114. Văn bản: Viếng lăng Bác ( Thanh Hải )
2. Khổ thơ thứ 2
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân…
Khổ thơ có sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Tác dụng trong việc diễn đạt nội dung?
Khổ thơ thứ 2 được tạo nên từ hai cặp câu với
nhữnghình ảnh thực và hình ảnh ẩn dụ, hoán
dụ sóng đôi.

C?p trờn: cõu d?u l� m?t hỡnh ?nh th?c, l�m
n?n cho hỡnh ?nh ?n d? c?a cõu sau xu?t hi?n:
Bỏc nhu "m?t tr?i" vi d?i c?a dõn t?c.
"m?t tr?i"- Bỏc chớnh l� nh?ng tu tu?ng, du?ng
l?i c?a Bỏc luụn t?a sỏng, soi r?i. Cõu tho th?
hi?n s? tụn kớnh,bi?t on sõu s?c c?a nh� tho
cung nhu c?a to�n th? nhõn dõn d?i v?i Bỏc.

"Dũng ngu?i di trong thuong nh?" hỡnh ?nh th?c,du?c liờn tu?ng nhu
"k?t tr�ng hoa dõng b?y muoi chớn mựa xuõn" l� m?t ?n d?, hoỏn d? d?p
th? hi?n t?m lũng th�nh kớnh c?a nhõn dõn ta. "B?y muoi chớn mựa
xuõn" Bỏc dó hi?n dõng tr?n v?n cho T? qu?c, cho nhõn dõn n�y,
Bỏc th?t vi d?i bi?t bao! Di?p t? " Ng�y ng�y "=>kh?ng d?nh s?
liờn t?c v� b?t t?n c?a nh?ng dũng ngu?i v?n "di trong thuong nh?"
v� "k?t tr�ng hoa" kớnh dõng lờn Ngu?i.=> th�nh kớnh v� bi?t on sõu s?c.
3. Khổ thơ thứ 3
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim.
Hình ảnh vầng trăng sáng dịu hiền gợi cho em suy nghĩ
điều gì? Kết cấu “vẫn biết… mà sao” nói lên tâm trạng
gì của tác giả?
Hai câu thơ đầu diễn tả chính xác và
tinh tế sự yên tĩnh, trang nghiêm và
ánh sáng dịu nhẹ, trong trẻo của không
gian trong lăng Bác. Đồng thời hình
ảnh vầng trăng dịu nhẹ lại gợi nghĩ
đến tâm hồn, cốt cách thanh cao, đẹp,
trong sángvà những vần thơ tràn đầy
ánh trăng của Người.
Câu thơ trên còn có thể hiểu hình ảnh Bác được ví như vầng trăng dịu hiền.
Trong tình yêu của nhân dân, Bác vừa là mặt trời, vầng trăng lại cũng
vừa là “trời xanh mãi mãi”. Dùng những hình ảnh đẹp, vĩnh hằng trong
thiên nhiên để nói về sự bất tử của Bác là một cách để nhà thơ bày tỏ
sự ngưỡng vọng của mình. Tuy nhiên “Vẫn biết… Mà sao nghe nhói
ở trong tim”. Kết cấu câu thơ đã nói lên nỗi đau xót của nhà thơ trước
một sự thật hiển hiện. Dù vẫn tin Người đã hóa thành thiên nhiên nhưng
tác giả không sao tránh khỏi sự xúc động vô bờ khi vào đến trong lăng.
Tiết 114. Văn bản: Viếng lăng Bác ( Thanh Hải )
4. Khổ thơ thứ tư
Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Mai về miền Nam nhớ Bác khôn nguôi
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này.
Cũng giống như nhà thơ Thanh Hải trong “Mùa xuân nho nhỏ”,
Viễn Phương cũng mong cú những mong ước của mình. Em
hiểu gì về những mong ước ấy?

Khổ thơ thứ tư diễn tả tâm trạng lưu luyến của nhà thơ muốn được ở
mãi bên lăng Bác. Nhưng nhà thơ cũng biết rằng đến lúc phải trở về
Miền Nam và chỉ có thể gửi tấm lòng mình bằng cách muốn hóa thân,
hòa nhập. Nhà thơ mong được làm con chim ca hót quanh lăng,
làm đóa hoa tỏa hương thơm ngát và làm một cây tre trung hiếu-
cây tre Việt Nam trước cửa lăng canh giữ cho giấc ngủ bình yên
của Người…
…Tất cả những hình ảnh thiên nhiên ấy nhỏ bé nhưng là những hình ảnh
làm đẹp cho đời. Hơn hết, nhà thơ chỉ muốn hóa thân vào đó để được
ở bên, nâng niu, canh giữ giấc ngủ của Người. Tất cả tình cảm kính
yêu, biết ơn của nhà thơ đã được gửi gắm qua ước nguyện chân thành ấy.
Bốn khổ thơ khá cô đọng thể hiện niềm xúc động tràn đầy và lớn lao
trong lòng tác giả khi viếng lăng Bác. Hành trình cuộc viếng lăng đi từ
ngoài vào trong, sự xúc động của nhà thơ theo đó cũng dâng tràn. Đến
khi phải ra về, nhà thơ lưu luyến khôn nguôi…
Tiết 114. Văn bản: Viếng lăng Bác ( Thanh Hải )
* Ngh? thu?t
1.Giọng điệu:
Cảm hứng bao trùm trong bài thơ là niềm xúc động thiêng liêng,
thành kính, lòng biết ơn và tự hào pha lẫn nỗi xót đau khi tác giả
từ miền Nam ra thăm viếng lăng Bác. Cảm hứng ấy đã chi phối
giọng điệu của bài thơ. Đó là giọng thành kính, trang nghiêm,
phù hợp với không khí thiêng liêng ở lăng. Giọng điệu này được
tạo nên bởi nhiều yếu tố: thể thơ, nhịp điệu của các câu thơ, từ
ngữ và hình ảnh…
2. Hình ảnh
Hình ảnh thơ trong bài có nhiều sáng tạo, kết
hợp cả hình ảnh thực, hình ảnh ẩn dụ, biểu
tượng. Hình ảnh ẩn dụ- biểu tượngvừa quen
thuộc, gần gũi với hình ảnh thực lại vừa sâu
sắc, có ý nghĩa khái quát và giá trị biểu cảm.
3. Thể thơ và nhịp điệu
Thể thơ 8 chữ (nhưng có dòng có 7 hoặc 9 chữ). Cách gieo vần trong
từng khổ cũng không cố đinh, có khi liền, có khi cách. Nhịp thơ chậm
như những bước đi chầm chậm vào lăng thể hiện sự trang nghiêm thành
kính khi vào lăng. Khổ thơ cuối nhịp hơi nhanh, điệp từ “muốn” nhấn
mạnh hơn mong ước tha thiết và nỗi lưu luyến của tác giả.
III, Luyện tập
Giáo viên cho học sinh nghe hoặc xem ca khúc “Viếng lăng Bác”. Do nhạc sĩ Hoàng Hiệp phổ nhạc
Sưu tầm những bài thơ, bài hát có cùng đề tài với bài “Viếng lăng Bác”.