Bài 23. Viếng lăng Bác

Viếng lăng Bác
TRƯỜNG THCS CHU VĂN AN
Ngữ văn 9
Viễn Phương
HỌC SINH: NGUYỄN TÔN HiẾU
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
I. Đọc-Tìm hiểu chú thích
1. Tác giả :
Viễn Phương
Viễn Phương
Viễn Phương tên khai sinh là Phan Thanh Viễn, sinh năm 1928, quê ở tỉnh An Giang.Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ông hoạt động ở Nam Bộ, là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng miền Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
I. Đọc-Tìm hiểu chú thích
1. Tác giả :
Viễn Phương tên khai sinh là Phan Thanh Viễn, sinh năm 1928, quê ở tỉnh An Giang.
2. Tác phẩm :
TÁC PHẨM
Hoàn cảnh sáng tác: - Năm 1976, sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ kết thúc thắng lợi, đất nước thống nhất, lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng vừa khánh thành, Viễn Phương ra thăm miền Bắc, vào lăng viếng Bác Hồ. Bài thơ “Viếng lăng Bác” được sáng tác trong dịp đó và in trong tập thơ “Như mấy mùa xuân” (1978).
Bài 23 Tiết 118
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
I. Đọc-Tìm hiểu chú thích
1. Tác giả :
Viễn Phương tên khai sinh là Phan Thanh Viễn, sinh năm 1928, quê ở tỉnh An Giang.
2. Tác phẩm :
- Sáng tác năm 1976, khi nhà thơ ra thăm lăng Bác
- Xu?t x? : được in trong tập " Như mấy mùa xuân" 1978.
- Thể thơ : Thơ tự do
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân…
Viếng lăng Bác
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim !
Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này.
Viếng lăng Bác
Bố cục
Chia làm 4 đoạn :
+ Do?n 1 : Khổ thơ 1 :
?C�m xĩc cđa t�c gi� khi ��ng tr�íc l�ng
+ Do?n 2 : Khổ thơ 2 :
?C�m xĩc tr�íc c�nh �o�n ng��i x�p h�ng v�o l�ng vi�ng B�c
+ Do?n 3 : Khổ thơ 3 :
? C?m x�c khi v�o lang vi?ng B�c
+ Do?n 4 :
?T�m tr�ng v� �íc nguyƯn cđa t�c gi� khi ra v?
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
1. Cảm xúc của tác giả khi đứng trước lăng Bác :
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
1.Câu thơ đầu cho ta biết điều gì? Em có nhận xét gì về cách xưng hô ở câu thơ này ko ?
 Giới thiệu nhµ th¬ tõ miền Nam ra th¨m B¸c
C¸ch x­ng h« "con" - "B¸c" rÊt th©n mËt, gÇn gòi nh­ t×nh cha con.
 - viÕng: lµ ®Õn chia buån víi th©n nh©n ng­êi ®· chÕt. Th¨m: lµ ®Õn gÆp gì, chuyÖn trß víi ng­êi ®ang sèng
- Nhan ®Ò dïng "ViÕng" theo ®óng nghÜa ®en, trang träng kh¼ng ®Þnh 1 sù thËt. B¸c ®· qua ®êi.
- "Th¨m" dïng trong c©u th¬ nµy ngô ý nãi gi¶m B¸c nh­ vÉn cßn sèng m·i trong lßng NDVN
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
1. Cảm xúc của tác giả khi đứng trước lăng Bác :
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
3. Qua đó, em hiểu gì về tâm trạng, cảm xúc của tác giả ?
? Xúc động, bồi hồi
“Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác”.- Câu thơ như một lời tâm sự, từ ngữ dung dị, tự nhiên, cách xưng hô thân mật, gần gũi, giọng điệu cảm xúc (như người con về thăm cha).
Từ “con” thân thương mang chất giọng ngọt ngào của người dân Nam Bộ thể hiên thái độ thành kính, gợi tâm trạng xúc động mãnh liêt của những người con từ chiến trường miền Nam (bao năm bom đạn chiến tranh) nay trở về thăm Bác như thầm gọi Bác, nói với Bác rằng: “Bác ơi, con đã về thăm Bác đây, đồng bào miền Nam đã về thăm Bác đây”.
Lúc sinh thời, một trong những tâm nguyện lớn nhất của bác là được thăm đồng bào miền Nam và đồng bào miền Nam được đón Bác “miền Nam luôn ở tron trái tim tôi”. Tố Hữu viết:
Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà.
Miền Nam mong Bác nỗi mong cha.
- Ước nguyện đó chưa thành thì Bác mất. Bởi vậy người dân miền Nam ra thăm Bác chứ không phải viếng Bác. Từ “thăm” thay cho từ “viếng” -> nói tránh để kìm nén đau thương - khẳng định Bác còn sống mãi.
Giảng
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
1. Cảm xúc của tác giả khi đứng trước lăng Bác :
4. Tới thăm Bác, hỡnh ?nh đầu tiên tác giả quan sát và cảm nhận thấy là gì?
5.Hãy phân tích hình ảnh hàng tre? Tác giả làm nổi bật những nét nào của h�ng tre?
ý nghĩa?
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
1. Cảm xúc của tác giả khi đứng trước lăng Bác :
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
5.Trong đoạn thơ này, tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì?
 Ẩn dụ,nhân hoá,thành ngữ,tả thực,tượng trưng
6. Ý nghĩa của đoạn thơ này là gì?
? Tre-biểu tượng vẻ đẹp thanh cao cho con người,cho dân tộc Vi?t Nam bất khuất,kiên cường.
Giảng
- Xung quanh lăng Bác trồng nhiều tre và trúc. Tre cũng là hình ảnh quen thuộc là biểu tượng của nhân dân Việt Nam. Hình ảnh hàng tre thể hiện lòng tôn kính, trang nghiêm. Dường như dân tộc Việt Nam quần tụ quanh Bác. “Hàng tre” như gợi tả đội quân danh dự bên người.
 Tõ h/¶ "c©y tre" mµ t¸c gi¶ nghÜ tíi ®Êt n­íc vµ con ng­êi VN, tíi B¸c Hå, suy nghÜ rÊt tù nhiªn, l«gic. VËy c©y tre - VN - HCM ®· trë thµnh nh÷ng biÓu t­îng quen thuéc ®èi víi NDTG
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
2.Cảm xúc trước cảnh đoàn người vào lăng viếng Bác
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
7.Trong hai câu thơ đầu có 2 hỡnh ảnh mặt trời ? Hãy phân tích sự khác nhau giữa 2 hỡnh ?nh đó?
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
8.Em thấy những biện pháp ngh? thu?t nào được sử dụng? í nghia của bi?n phỏp ngh? thu?t đó?
 Ẩn dụ, nhân hoá
 Ngîi ca sù vÜ ®¹i, c«ng lao trêi biÓn cña B¸c vµ sù kÝnh trọng cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c
Giảng : Mặt trời ánh sáng của sự sống vĩ đại lớn lao. Bác được ví như mặt trời soi đường chỉ lối cho dân tộc Việt Nam quét mù sương của những năm dài nô lệ, mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân, cho dân tộc. Hình ảnh đó thể hiện lòng tôn kính và biết ơn, đồng thời gợi nên sự cao cả vĩ đại, lớn lao:
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
2.Cảm xúc trước cảnh đoàn người vào lăng viếng Bác
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
 Ẩn dụ, nhân hoá
 Ngîi ca sù vÜ ®¹i, c«ng lao trêi biÓn cña B¸c vµ sù kÝnh trọng cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân…
9.M?t hình ảnh ko kém phần ấn tượng nữa là gì ?Cho bi?t ngh? thu?t du?c s? d?ng trong hai c�u tho n�y?
10. Hình ảnh ấy đẹp v� hay ở chỗ nào ? Ph�n tích?
 Hình ¶nh t¶ thùc + Èn dô, hoán dụ
->"Kết tràng hoa dâng bảy chín mùa xuân"
? dòng người như những tràng hoa vô tận đến viếng 1 cuộc đời 79 mùa xuân đã hiến dâng bao nhiêu hoa trái.
Giảng
Ngày ngày, Biết bao dòng người với nỗi tiếc thương vô hạn cứ lặng lẽ lần lượt vào lăng viếng Bác. Câu thơ sâu lắng có âm điệu kéo dài như diễn tả dòng người vô tận nhằm khái quát sâu sắc tình cảm sâu nặng của nhà thơ với Bác Hồ, nÆng trÜu nhí th­¬ng ®ang lÆng lÏ nèi nhau vµo l¨ng viÕng B¸c.
- “ Kết tràng hoa dâng 79 mùa xuân ” là hình ảnh ẩn dụ, hoán dụ đẹp và sáng t¹o.
-> Nhµ th¬ béc lé lßng thµnh kÝnh ®èi víi B¸c.
Bài 23 Tiết 118
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
2.Cảm xúc trước cảnh đoàn người vào lăng viếng Bác
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
 Ẩn dụ, nhân hoá
 Ngîi ca sù vÜ ®¹i, c«ng lao trêi biÓn cña B¸c vµ sù kÝnh trọng cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c
 Hình ¶nh t¶ thùc + Èn dô, hoán dụ
11.Qua đó, ta cảm nhận như thế nào về tình cảm của nhân dân, của nhà thơ đối với Bác ?
? Tình cảm thương nhớ xót xa, tôn kính của toàn dân đối với Bác.
Ngày ngày …thương nhớ
Kết tràng hoa dâng …
Giảng
Gi÷a một vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn
 Câu thơ diễn tả chính xác và tinh tế sự yên tĩnh , trang nghiêm và ánh sáng dịu nghẹ, trong trẻo của không gian trong lăng Bác. Đồng thời hình ảnh vầng trăng dịu hiền lại giợi nghĩ đến tâm hồn cao đẹp , sáng trong của Bác và những vầng thơ tràn đầy ánh trăng của Người. B¸c ®· ®i xa nh­ng nhà thơ thÊy nh­ B¸c ®ang yªn giÊc ngñ, ¸nh s¸ng trong l¨ng dÞu m¸t che chë cho giÊc ngñ cña Ng­êi nh­ ¸nh s¸ng cña vÇng tr¨ng
Bài 23 -Tiết 118
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
3. Cảm xúc khi tác giả vào lăng
12. Khung cảnh và không khí trong lang được diễn tả qua câu thơ nào?
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
13. Cảm nhận của em như thế nào khi đọc hai câu thơ trên?
 B¸c ®· ®i xa nh­ng t¸c gi¶ thÊy nh­ B¸c ®ang yªn giÊc ngñ, ¸nh s¸ng trong l¨ng dÞu m¸t che chë cho giÊc ngñ cña ng­êi nh­ ¸nh s¸ng cña vÇng tr¨ng
 B¸c nh­ ®ang yªn giÊc ngñ trong ¸nh s¸ng dÞu m¸t
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
3. Cảm xúc khi tác giả vào lăng
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
 B¸c nh­ ®ang yªn giÊc ngñ trong ¸nh s¸ng dÞu m¸t
14. Bên Bác, nhà thơ ở trong trạng thái cảm xúc như thế nào ?
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim !
15.T¸c gi¶ đã sö dông nghÖ thuËt g× trong hai câu thơ trên? DiÔn t¶ t©m tr¹ng như thế nào ?
 Ẩn dụ, tương phản,
? Ni?m xỳc d?ng sõu s?c khi l?n d?u tiờn d?n bờn Bỏc
Giảng
“Trời xanh” cũng là hình ảnh ẩn dụ, là biểu tượng bất diệt của Bác Hồ - Người đã ra đi nhưng lý tưởng sự nghiệp của Người vẫn còn mãi.Cụm từ “vẫn biết >< mà sao” dùng như một sự đối lập. Đó là sự mâu thuẫn giữa lý trí (biết rằng hình ảnh Bác vẫn còn sống mãi, cũng như lý tưởng cao quý của Người) và tình cảm (đau đớn, xót xa khi nhận thức được thực tại).
 Những hình ảnh: mặt trời, vầng trăng, trời xanh là biểu tượng của thiên nhiên trường tồn, vĩnh cửu, bất diệt được ví với Bác. Bác như hoá thân vào non sông xứ sở, Bác trường tồn mãi mãi, vĩ đại, lớn lao ngang tầm trời đất.
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
4.Tâm trạng và ước nguyện của tác giả khi ra v?
Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này.
16. Khổ thơ cuối thể hiện tâm trạng gì của nhà thơ?
 T©m tr¹ng nhớ thương, l­u luyÕn muèn ®­îc ë m·i bên B¸c
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
4.Tâm trạng và ước nguyện của tác giả khi ra v?
+ thương trào nước mắt
+ Muốn làm
con chim hót quanh lăng Bác
đóa hoa tỏa hương đâu đây
cây tre trung hiếu chốn này.
17.Tâm trạng đó được thể hiện ở những từ ngữ nào?
18.Nêu NhËn xÐt vÒ nhịp điệu và nghÖ thuËt cña ®o¹n thơ ?
 §iÖp ngữ, nhÞp ®iÖu th¬ dån dËp
 Lời tâm nguyện chân thành tha thiết, cảm xúc dâng trào, lưu luyến với ước nguyện được hoà nhập vào thên nhiên để được dâng hiến, được gần gũi bên Bác
- Ý nghĩa của đoạn thơ này như thế nào?
Giảng
Nhịp thơ dàn trải, điệp từ “muốn làm” được lặp lại 3 lần gợi cảm xúc bâng khuâng, xốn xang, lưu luyến, không muốn rời xa Bác,.
Đó là lời tâm nguyện chân thành tha thiết, cảm xúc dâng trào, lưu luyến với ước nguyện được hoà nhập vào thiên nhiên để được dâng hiến, được gần gũi bên Bác
Củng cố
1. Nghệ thuật
- Bài thơ có giọng điệu phù hợp với nội dung tình cảm, cảm xúcvừa trang nghiêm sâu lắng vừa tha thiết, đau xót, tự hào, thể hiện tâm trạng xúc động của nhà thơ vào lăng viếng Bác.
- Thể thơ tám chữ có dòng bảy chữ gieo vần lưng. Khổ thơ không cố định có khi liền khi cách nhịp. Nhịp thơ chậm, diễn tả sự trang nghiêm, thành kính, lắng đọng.
- Hình ảnh thơ sáng tạo, có nhiều biện pháp nghệ thuật: ẩn dụ, tượng trưng.
2. Nội dung
Bài thơ thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và của mọi người khi vào lăng viếng Bác.
VĂN BẢN
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
II. Đọc-Tìm hiểu văn bản
4.Tâm trạng và ước nguyện của tác giả khi ra v?
+ thương trào nước mắt
+ Muốn làm
con chim hót quanh lăng Bác
đóa hoa tỏa hương đâu đây
cây tre trung hiếu chốn này.
 §iÖp ngữ, nhÞp ®iÖu th¬ dån dËp
 Lời tâm nguyện chân thành tha thiết, cảm xúc dâng trào, lưu luyến với ước nguyện được hoà nhập vào thên nhiên để được dâng hiến, được gần gũi bên Bác
III. Ghi nhớ : SGK- Tr60
Luyện tập
-Câu thơ cuối bài thơ trở lại hình ảnh cây tre đã bổ sung thêm phương diện ý nghĩa gì nữa của hình ảnh cây tre VN?
? H/ảnh cây tre được lặp lại ở câu thơ cuối bài, với một nét nghĩa bổ sung: cây tre trung hiếu. Sự lặp lại như thế tạo cho bài thơ có kết cấu đầu cuối tương ứng làm đậm nét h/ảnh gây ấn tượng sâu sắc và dòng cảm xúc được trọn vẹn.

Ngữ văn 9
Viễn Phương
HỌC SINH: NGUYỄN TÔN HiẾU
Viếng lăng Bác
CHÚ Ý
Chúc các bạn học tốt.
Đây là bài trình chiếu do tự học sinh làm.