Bài 23. Viếng lăng Bác

MÔN VĂN
LỚP 9
BÀI VIẾNG LĂNG BÁC
TIẾT 117
GIÁO VIÊN: NGUYỄN THỊ LỰU
TRUỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ
Nghe nhạc, xem tranh
Tiết 117: văn bản
(Viễn Phương)
1/ Tác giả -hoàn cảnh sáng tác tác phẩm:
Viếng lăng Bác
I/ Tìm hiểu chung:
Giới thiệu đôi nét về tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm?
* Chú thích SGK trang 59.
I. Tìm hiểu chung:
1.Tác giả, hoàn cảnh sáng tác tác phẩm:
a,Tác giả: Viễn Phương
(1928- 2005), quê An Giang
- Ông là một trong những nhà thơ
xuất hiện sớm nhất của lực lượng
văn nghệ giải phóng thời chống Mỹ.
-Thơ ông thường nhỏ nhẹ, giàu tình
cảm,mơ mộng ngay trong hoàn cảnh
chiến đấu ác liệt.
Tiết 117: VIẾNG LĂNG BÁC
I. Tìm hiểu chung:
1.Tác giả, hoàn cảnh sáng tác tác
phẩm:
a, Tác giả:
b, Hoàn cảnh sáng tác:
Bài thơ được viết 4/ 1976 khi công trình xây dựng lăng
Bác vừa hoàn thành. In tập “ Như mây mùa xuân”(1978).
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân…
.
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim !

Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này !
4-1976 (Viễn Phương)
2. Thể loại:
Thơ 8 chữ
3. Phương thức biểu đạt:
Biểu cảm
4. Bố cục:
3 phần
Khổ 1: Tâm trạng nhà thơ trước cảnh trí ngoài lăng
Khổ 2,3: Tâm trạng của nhà thơ trước cảnh đoàn người xếp hàng vào lăng viếng Bác và khi vào trong lăng.
Khổ 4: Tâm trạng của nhà thơ khi ra khỏi lăng.
- Bài thơ được viết theo thể loại nào? Nêu phương thức biểu đạt chính?
- Tìm bố cục của bài thơ?
Con ở Miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một một trời trong lăng rất đỏ.
Ngày ngày dòng người đi trong
thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín
mùa xuân…

Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim !

Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này !
Con ở Miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
II/-Hiểu văn bản:
1.Diễn biến tâm trạng nhà thơ:
a, Khi trước cảnh trí ngoài lăng:
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác.
 Xưng hô gần gũi, thân thương và kính trọng.
- Khổ 1 bắt đầu là lời xưng hô “con” và từ “thăm” có ý nghĩa gì?
- Hình ảnh đầu tiên mà tác giả thấy được và là ấn tượng đậm nét về cảnh quanh lăng Bác là gì? Hình ảnh đó có ý nghĩa thế nào?
- Hàng tre …bão táp, mưa sa đứng thẳng/ẩn dụ, nhân hoá/
 Tre là biểu tượng của dân tộc Việt Nam với sức sống bền bỉ, kiên cường.
Con ở Miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi!Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”
=> Bác đang yên nghỉ giữa lòng quê hương đất nước.
- Hàng tre - biểu tượng của làng quê Việt Nam.
-Tre tượng trưng cho những phẩm chất
tốt đẹp của dân tộc Việt Nam
Lời thơ, giọng điệu ở khổ 1 em thấy như thế nào?
Lời thơ giản dị, trong sáng, giọng điệu tha thiết đã làm nổi rõ tâm trạng gì của nhà thơ?
Con ở Miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
Lời thơ giản dị, trong sáng và câu thơ cảm thán có giọng điệu tha thiết đã làm nổi rõ sự xúc động của nhà thơ
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một một trời trong lăng rất đỏ.
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân…
b, Cảm nhận trước cảnh đoàn người xếp hàng vào lăng viếng Bác.
- Đọc khổ thơ thứ 2.Ngắm nhìn dòng người chậm rãi đi vào lăng viếng Bác khi mặt trời đã chiếu sáng nhà thơ có những suy ngẫm gì về Bác? Điều đó được diễn tả độc đáo như thế nào?
Mặt trời trên lăng hay mặt trời trong lăng?
Mặt trời trong lăng
Ở đây sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Nêu ý nghĩa?
 Hình ảnh ẩn dụ thể hiện tầm lớn lao vĩ đại của Bác Hồ
(Hình ảnh ẩn dụ sóng đôi. Mặt trời trên lăng là hình ảnh thực, mặt trời trong lăng là hình ảnh ẩn dụ vừa nói lên sự vĩ đại của Bác,… thể hiện được sự tôn kính của nhân dân, của nhà thơ với Bác.
b, Tâm trạng trước cảnh đoàn người xếp hàng vào lăng viếng Bác.
- Trong khổ thơ thứ 2 còn những hình ảnh nào tạo nên cảm xúc của nhà thơ?
Dòng người đi trong thương nhớ. Kết tràng hoa dâng…

“Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân…”
Ở đây sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Nêu ý nghĩa?
 Hình ảnh ẩn dụ, hoán dụ thể hiện lòng biết ơn, sự tôn kính của nhân dân đối với Bác.
-> thể hiện được sự tôn kính của nhân dân, của nhà thơ với Bác.
Dòng người đi trong thương nhớ là hình ảnh thực “Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân” là một ẩn dụ đẹp và rất sáng tạo của nhà thơ thể hiện rõ tấm lòng thành kính của nhân dân đối với Bác. Bốn câu thơ xen giữa thực và ẩn dụ, nhịp điệu chậm rãi như nhịp bước của đoàn người vào lăng viếng….Thể hiện rõ những xúc động, suy tưởng sâu lắng của nhà thơ.
C, Tâm trạng nhà thơ khi vào trong lăng:
-Bác nằm…giấc ngủ…
…vầng trăng…dịu hiền
 Tả chính xác, tinh tế vẻ đẹp thanh thản, khung cảnh yên tĩnh, thiêng liêng, gợi tâm hồn cao đẹp, sáng trong của Bác.
- trời xanh… mãi mãi
 Ẩn dụ, sự trường tồn, bất diệt.
- Nhói trong tim
 Nỗi đau vô hạn
Nhìn thấy Bác Hồ, nhà thơ ở trong tâm trạng như thế nào? Tác giả đã diễn tả cảnh tượng và cảm xúc, suy nghĩ của mình như thế nào khi vào lăng ở khổ thơ thứ 3.
Khung cảnh và không khí thanh tĩnh như ngừng kết cả thời gian và không gian ở bên trong lăng Bác. Một sự yên tĩnh trang nghiêm và ánh sáng dịu nhẹ, trong trẻo ở không gian trong lăng Bác. Đồng thời hình ảnh vầng trăng dịu hiền lại gợi nghĩ đến tâm hồn cao đẹp, sáng trong của Bác và những vần thơ tràn đầy ánh trăng của người.
- Khổ thơ thứ 4 nhà thơ thể hiện ước muốn gì? Ước muốn đó thể hiện tình cảm với Bác như thế nào?
d/- Cảm xúc trước khi ra về và ước nguyện của nhà thơ.
Mai về…thương trào nước mắt
 Cảm xúc dâng trào mãnh liệt.
-Muốn làm
con chim
đoá hoa
cây tre
 Điệp ngữ, ước nguyện chân thành, khao khát mãnh liệt được gần Bác.
- Học xong bài thơ, gấp sách lại, điều gì còn đọng lại trong em? Em có ấn tượng sâu với hình ảnh thơ nào?Nhà thơ đã thể hiện những tình cảm gì?
Niềm xúc động tràn đầy và lớn lao khi viếng lăng Bác, những tình cảm thành kính sâu sắc với Bác Hồ .
III.Tổng kết-Ghi nhớ:
-Bài thơ có gì đặc sắc về nghệ thuật?
Gợi ý:
Thể thơ? Giọng điệu bài thơ? Hình ảnh trong thơ? Các biện pháp tu từ khác?
III.Tổng kết-Ghi nhớ:
1.Nghệ thuật:
- Thơ 8 chữ, giọng vừa trang nghiêm, vừa tha thiết.
- Hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng, gợi cảm .
- Nhiều ẩn dụ, điệp ngữ
-Hãy khái quát nội dung, ý nghĩa bài thơ?
Gợi ý:
Tâm trạng cảm xúc của nhà thơ khi ra thăm lăng Bác Hồ như thế nào?
Bài thơ thể hiện lòng biết ơn của ai với ai?
III.Tổng kết-Ghi nhớ:
2.Nội dung:
-Tâm trạng xúc động của tác giả.
-Lòng thành kính, nỗi đau xót, sự lưu luyến và mong ước của nhà thơ, của nhân dân Việt Nam với Bác Hồ.
3. Ý nghĩa:
-Tâm tạng xúc động, tấm lòng thành kính, biết ơn sâu sắc của dân ta với Bác Bồ.
- Hình ảnh có ý nghĩa biểu cảm .
- Nhiều ẩn dụ, điệp ngữ
IV/- Luyện tập:
Bài tập trắc nghiệm:
1/ Bài thơ viếng lăng Bác có nội dung:
A. Khắc hoạ hình ảnh cây tre Việt Nam.
B. Ca ngợi sự vĩ đại của Bác Hồ.
C. Lòng thành kính, niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ, của mọi người khi vào lăng viếng Bác.
D. Mong ước được gần Bác.
2/- Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B sao cho phù hợp về sự thống nhất giữa nghệ thuật và nội dung của bài thơ.
Cột A
Cột B
Dặn dò:

- Học thuộc lòng bài thơ và phân tích.
Soạn bài “Sang thu”.
+Cảm nhận tinh tế của tác giả khi đất trời sang thu được thể hiện qua các khổ thơ như thế nào?
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC.
CHÀO TẠM BIỆT QUÝ THẦY CÔ!