Bài 23. Mùa xuân nho nhỏ

KIỂM TRA BÀI CŨ
a. Biểu tượng cho cuộc sống khó nhọc trước kia.
1. Đọc thuộc lòng một đoạn thơ trong văn bản "Con cò" mà em thích. Cho biết vì sao em thích đoạn thơ đó?
2. Hình ảnh con cò trong bài thơ mang biểu tượng gì?
b. Biểu tượng cho cuộc sống vất vả hôm nay.
c. Biểu tượng cho tấm lòng người mẹ và lời mẹ ru.
d. Biểu tượng cho người phụ nữ hôm nay.

MÙA XUÂN NHO NHỎ
(Thanh Hải)
Ti?t 115-116
1. Tác giả:
-Thanh Hải (1930-1980), tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, Thừa Thiên- Huế.
- Ông là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam từ những ngày đầu.
I. TÌM HIỂU CHUNG:
Nêu những hiểu biết của em về tác giả.
2. Tác phẩm:
Nêu xuất xứ, hoàn cảnh ra đời của bài thơ.
- Xuất xứ: Bài thơ được viết tháng 11-1980, khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh- không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời.
- Thể thơ: 5 chữ
Bài thơ được làm theo thể gì ?
Bài thơ năm chữ, nhịp 2/3 hoặc 3/2, khổ 1 đọc giọng rộn ràng tươi vui, khổ 2 giọng sôi nổi chú ý các từ láy, các khổ còn lại đọc giọng nhẹ nhàng sâu lắng.
(*.SGK/56-57)
Văn bản: MÙA XUÂN NHO NHỎ
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao.

Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.

Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
Mùa xuân - ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.
- Thanh Hải -
Em hãy tìm mạch cảm xúc
của bài thơ, từ đó chỉ ra bố
cục toàn bài ?
11 - 1980
1. Tác giả:
-Thanh Hải (1930-1980), tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, Thừa Thiên- Huế.
- Ông là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam từ những ngày đầu.
I. TÌM HIỂU CHUNG:
2. Tác phẩm:
- Xuất xứ: Bài thơ được viết tháng 11-1980, khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh- không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời.
- Mạch cảm xúc của bài thơ : Từ xúc cảm trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên đến mùa xuân đất nước, tác giả thể hiện khát vọng được dâng hiến " mùa xuân nho nhỏ" của mình vào mùa xuân lớn của cuộc đời chung và lời ca ngợi quê hương.
- Thể thơ: 5 chữ
- Bố cục: 4 phần
Mùa xuân của thiên nhiên, đất trời được thể hiện qua các chi tiết, hình ảnh, màu sắc nào ?
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
1. Mùa xuân của đất trời, thiên nhiên (khổ1) :
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
sông xanh
hoa tím biếc
chim hót vang
}
tính từ chỉ mức độ,
Hãy tìm các tính từ trong khổ thơ trên. Nêu tác dụng của chúng
xanh
biếc
vang
đảo ngữ (mọc)
Em có nhận xét gì về trật tự của hai câu đầu?
Biện pháp đảo ngữ (mọc) có tác dụng gì ?
Qua đó em thấy mùa xuân thiên nhiên được thể hiện như thế nào trong khổ thơ ?
? Thiên nhiên đầy sức sống và tươi vui rộn rã trong không gian cao rộng, bao la.
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
1. Mùa xuân của đất trời, thiên nhiên (khổ1) :
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
Sông xanh
hoa tím biếc
chim hót vang
}
tính từ chỉ mức độ,
đảo ngữ (mọc)
? Thiên nhiên đầy sức sống và tươi vui rộn rã trong không gian cao rộng, bao la.
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Trong hai câu thơ "Từng giọt long lanh rơi / Tôi đưa tay tôi hứng",
Theo em là giọt gì rơi ? Tác giả đã sử dụng tu từ gì ?
- "Từng giọt . rơi . hứng": Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
Qua đó thể hiện cảm xúc của nhà thơ khi đất trời vào xuân như thế nào ?
? Cảm xúc say sưa, ngất ngây của nhà thơ trước cảnh đất trời vào xuân.
Qua cảnh vật thiên nhiên tươi đẹp được nhà thơ vẽ ra, em có suy nghĩ gì về môi trường hiện nay ?
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
1. Mùa xuân của đất trời, thiên nhiên (khổ1) :
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
2. Mùa xuân của đất nước (khổ 2-3) :
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao.
Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Cảm nhận về mùa xuân của đất nước, nhà thơ liên hệ đến những đối tượng nào?
Người cầm súng
- Người ra đồng
Vì sao nhà thơ liên hệ tới hai đối tượng này?
? Chiến đấu.
? Lao động.
Hình ảnh nào gắn liền với người cầm súng, người ra đồng ?
Từ "Lộc" trong hai câu thơ có nghĩa là gì ?
Các từ láy (hối hả, xôn xao) thể hiện điều gì ?
- Tất cả . hối hả . xôn xao.
? Điệp ngữ, ẩn dụ, từ láy gợi cảm: Sức sống trong chiến đấu và lao động để bảo vệ và xây dựng đất nước với khí thế khẩn trương, náo nức.
}
Lộc
(sức sống)
Mùa xuân của đất nước được thể hiện như thế nào trong khổ thơ 2 ?
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
1. Mùa xuân của đất trời, thiên nhiên (khổ1) :
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
2. Mùa xuân của đất nước (khổ 2-3) :
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao.
Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Người cầm súng
- Người ra đồng
? Chiến đấu.
? Lao động.
- Tất cả . hối hả . xôn xao.
? Điệp ngữ, ẩn dụ, từ láy gợi cảm: Sức sống trong chiến đấu và lao động để bảo vệ và xây dựng đất nước với khí thế khẩn trương, náo nức.
}
Lộc
(sức sống)
Trong khổ thơ 3, cảm nhận về đất nước của nhà thơ được thể hiện như thế nào và qua tu từ nào ?
- " Đất nước như vì sao ": So sánh đẹp.
? Niềm tự hào và niềm tin vào sự đi lên của đất nước.
Từ "Cứ" cho biết suy nghĩ, cảm nhận gì về đất nước của tác giả ?
Em có nhận xét gì về hình ảnh so sánh trên ?
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
1. Mùa xuân của đất trời, thiên nhiên (khổ1) :
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
2. Mùa xuân của đất nước (khổ 2-3) :
3. Tâm nguyện của nhà thơ (khổ 4-5) :
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.

Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đờ�i
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
Trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên và đất nước, nhà thơ có tâm nguyện gì ? Tâm nguyện đó được thể hiện qua những hình ảnh nào?
- Ta làm con chim hót
- Ta làm một cành hoa
- Ta . một nốt trầm
}
Điệp ngữ, liệt kê, hình ảnh biểu tượng chiếu ứng với khổ 1.
? "Một mùa xuân nho nhỏ": Hình ảnh ẩn dụ
Nhà thơ sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào? Em có nhận xét gì về các hình ảnh đó?
? Khát vọng khiêm tốn, chân thành với mong ước được sống đẹp có ý nghĩa, được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời của nhà thơ.
Qua những hình ảnh chiếu ứng với khổ thơ 1, hình ảnh "Một mùa xuân nho nhỏ" mang ý nghĩa gì? Nó thể hiện tâm nguyện gì của nhà thơ ?
Từ láy "lặng lẽ" và điệp ngữ " Dù là" còn cho ta thấy điều gì nơi nhà thơ?
Tôi:
Cảm xúc của cá nhân trước mùa xuân thiên nhiên
Ta:
Vừa là số ít, vừa là số nhiều. Ước nguyện của tác giả cũng là ước nguyện chung của mọi người.
Mùa xuân nho nhỏ:
Mùa xuân bé nhỏ của cá nhân góp phần làm nên mùa xuân rộng lớn của cuộc đo�i. Đó là quan niệm: sống là để cống hiến, để hiến dâng ?Khát vọng của cả một thời đại
Tại sao trong khổ thơ 1 nhà thơ xưng là "Tôi" , nhưng ở khổ thơ 4 lại xưng "Ta" ? Sự thay đổi này theo em có tác dụng gì ?
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
1. Mùa xuân của đất trời, thiên nhiên (khổ1) :
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
2. Mùa xuân của đất nước (khổ 2-3) :
3. Tâm nguyện của nhà thơ (khổ 4-5) :
Mùa xuân - ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.
4. Lời ngợi ca quê hương, đất nước (khổ 6) :
Tình cảm của nhà thơ và hình ảnh quê hương xứ Huế được thể hiện qua các chi tiết nào ?
- Ta xin hát
Nam ai
Nam bình
Nêu các biện pháp nghệ thuật được dùng trong khổ thơ cuối và cho biết tác dụng của chúng.
- Lặp cấu trúc, vần bằng (bình, mình, tình).
? Tình cảm thiết tha, trìu mến
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
1. Mùa xuân của đất trời, thiên nhiên (khổ1) :
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
2. Mùa xuân của đất nước (khổ 2-3) :
3. Tâm nguyện của nhà thơ (khổ 4-5) :
4. Lời ngợi ca quê hương, đất nước (khổ 6) :
5. Ý nghĩa của văn bản:
Qua phần phân tích, em hiểu như thế nào về nhan đề "Mùa xuân nho nhỏ" ? Từ đó nêu ra ý nghĩa của văn bản.
Bài thơ thể hiện những rung cảm tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, đất nước và khát vọng được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời.
Nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ này là gì ?
III. TỔNG KẾT: (Ghi nhớ SGK/58)
A. Giàu nhạc điệu, gần gũi với dân ca.
B. Hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm.
C. Biện pháp so sánh, ẩn dụ sáng tạo.
D. Gồm cả A, B và C.
Bài thơ có nội dung gì ?
A. Lòng thiết tha yêu mến gắn bó với đất nước, với cuộc đời.
B. Ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước.
C. Niềm xúc động sâu lắng của nhà thơ.
D. Gồm A và B.
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
1. Mùa xuân của đất trời, thiên nhiên (khổ1) :
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
2. Mùa xuân của đất nước (khổ 2-3) :
3. Tâm nguyện của nhà thơ (khổ 4-5) :
4. Lời ngợi ca quê hương, đất nước (khổ 6) :
5. Ý nghĩa của văn bản:
Bài thơ thể hiện những rung cảm tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, đất nước và khát vọng được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời.
III. TỔNG KẾT: (Ghi nhớ SGK/58)
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI VÀ CHUẨN BỊ BÀI M?I
- Về nhà học thuộc lòng bài thơ.
- Tìm hiểu giá trị của các phép nghệ thuật trong bài thơ.
- Viết đoạn văn phân tích, cảm thụ một khổ của bài thơ.
- Chuẩn bị bài "Viếng lăng Bác".
+ Đọc các chú thích và phần ghi nhớ trước để trả lời các câu hỏi.
+ Phân tích các hình ảnh ẩn dụ trong bài thơ.
+ Đọc nhiều lần bài thơ và nêu ra bố cục của bài thơ.