Bài 23. Mùa xuân nho nhỏ

Mùa xuân nho nhỏ
Thanh Hải
Các em biết gì về tiểu sử và cuộc đời hoạt động văn nghệ của nhà thơ Thanh Hải?
Tác giả: Thanh Hải (1930-1980). Tên thật là Phạm Bá Ngoãn, quê ở Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Ông là một trong những cây bút có công xây dựng nền VH CM ở miền Nam.
Tác phẩm: (được viết tháng 11/1980). Không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời. Bài thơ đã thể hiện niềm yêu mến thiết tha cuộc sống, đất nước và ước nguyện của tác giả.
Xác định bố cục của bài thơ?
Khổ đầu: Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời.
Hai khổ tiếp theo: Cảm xúc về mùa xuân đất nước
Hai khổ tiếp: Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ trước mùa xuân, đất nước.
Khổ cuối: Lời ngợi ca thiên nhiên, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Khổ 1
1. Mùa xuân của thiên nhiên
Dòng sông xanh
Bông hoa tím biếc
Tiếng chim chiền chiện hót vang trời.
? Vài nét phác họa gợi ra không gian cao rộng, màu sắc tươi thắm, âm thanh vang vọng vui tươi.
Hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên được phác họa như thế nào?
Cảm xúc của tác giả trước cảnh trời đất vào xuân được diễn tả ở những hình ảnh cụ thể nào? Bình luận những hình ảnh đó.
Cảm xúc của tác giả được diễn tả tập trung qua chi tiết rất tạo hình:
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Biểu hiện niềm say sưa ngây ngất của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên, đất trời lúc vào xuân.
Khổ 2, 3
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao.
Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Từ mùa xuân của thiên nhiên, đất trời, nhà thơ chuyển sang cảm nhận về mùa xuân của đất nước. Hình ảnh nào thể hiện điều đó? Hãy phân tích?
2. Mùa xuân của đất nước
người cầm súng- lộc giắt đầy trên lưng
người ra đồng- lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao
NT: ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ, hoán dụ
ND: Sức sống của mùa xuân đất nước được cảm nhận trong nhịp điệu khẩn trương hối hả cống hiến lao động và dựng xây.
Mạch thơ chuyển một cách tự nhiên
Từ cảm xúc về mùa xuân của thiên nhiên, đất nước, tác giả bày tỏ những suy ngẫm và tâm niệm của bản thân trước mùa xuân đất nước. Nhận xét cách chuyển đổi mạch thơ?
Khổ 4, 5
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.

Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
Điều tâm niệm của nhà thơ là gì?
Khát vọng được hòa nhập vào cuộc sống của đất nước, cống hiến phần tốt đẹp - dù là nhỏ bé của mình cho cuộc đời chung, cho đất nước.
Tâm niệm ấy được thể hiện qua những hình ảnh nào và nét đặc sắc của những hình ảnh đó là gì?
3.Tâm niệm của nhà thơ:
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.
?NT: Hình ảnh đẹp, tự nhiên, cấu tứ lặp lại tạo sự đối ứng chặt chẽ, thay đổi đại từ nhân xưng
=>ND:Ước nguyện sống đẹp, sống có ích.
Hiểu hình ảnh "Một mùa xuân nho nhỏ. Lặng lẽ dâng cho đời" như thế nào?
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
=> NT: Hình ảnh mang ý nghĩa biểu trưng
=> ND: cống hiến phần đẹp nhất, âm thầm, bền bỉ, bất chấp tuổi tác và thời gian
Khổ 6
Mùa xuân - ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.
Nhận xét về giọng điệu lời thơ ở khổ cuối? Em hiểu lời ngợi ca quê hương đất nước của nhà thơ như thế nào?
4. Lời ngợi ca quê hương đất nước:
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
=> Giọng thơ sâu lắng, âm điệu dân ca xứ Huế mênh mang, tha thiết, biểu lộ niềm tin yêu của tác giả vào cuộc đời, ca ngợi tình người trên đất nước quê hương.

Nhắc lại những kiến thức cơ bản về nội dung và nghệ thuật của văn bản này.
1. Nghệ thuật:
Thơ 5 chữ mang âm điệu dân ca miền Trung, nhẹ nhàng, tha thiết. Cách gieo vần liền giữa các khổ thơ tạo sự liền mạch của dòng cảm xúc.
Kết hợp những hình ảnh tự nhiên giản dị từ thiên nhiên với những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng, khái quát.
Cấu tứ bài thơ chặt chẽ, dựa trên sự phát triển của hình ảnh mùa xuân.
Giọng điệu biến đổi phù hợp với tâm trạng, cảm xúc của tác giả.
2. Nội dung. Ghi nhớ SGK
Em hiểu thế nào về nhan đề bài thơ? Qua đó, em hãy phát biểu về chủ đề của tác phẩm?
Mùa xuân nho nhỏ là một sáng tạo độc đáo của nhà thơ Thanh Hải.

Nhà thơ nguyện làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm nhường là một mùa xuân nho nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước, của cuộc đời chung.
Mùa xuân nho nhỏ
Nhạc: Trần Hoàn
Thơ: Thanh Hải